Agnieszka Krzemińska: – Czym właściwie jest owa kontrola nad własnym życiem – termin używany w psychologii w rozmaitych kontekstach?
Dr Mariusz Zięba: – Tracimy poczucie kontroli, gdy sądzimy, że to nie my decydujemy o swoim życiu, albo gdy stwierdzamy bezowocność naszych starań. Także gdy zaczynamy mieć wrażenie, że nie rozumiemy, co dzieje się wokół nas i z nami samymi. Bywa tak wtedy, gdy wydarza się coś nieoczekiwanego i sprzecznego z naszym obrazem świata i samego siebie. Oddzielną sprawą jest kwestia poczucia sensu życia i jego wartości. Zastanawiamy się nad tym w różnych momentach życia, ale najczęściej pod jego koniec. Pytamy, co w życiu zrobiłem i osiągnąłem w sensie materialnym, ale sięgamy też głębiej, pytając, czy chciałem być tym, kim jestem? Współczesny świat zmienia się tak szybko, że to, co jeszcze 20 lat temu wydawało się wartościowe, teraz może okazać się zupełnie nieważne. Wiele osób, robiąc takie życiowe podsumowanie, stwierdza nagle, że nie pokierowali dobrze własnym życiem.
Młodych ludzi chyba takie pytania nie dręczą?
Rzeczywiście, większość moich studentów o rozterkach związanych z sensem życia uczy się z książek, są jednak osoby bardziej uważnie przyglądające się sobie i światu albo takie, które miały jakieś poważne życiowe przejścia. Strata rodziców czy ciężka choroba niejako wymuszają refleksyjność. Ale młodość też nie jest łatwa – po pierwsze dlatego, że kształtuje się wówczas nasza osobowość, po drugie, trzeba podjąć decyzje dotyczące wyboru drogi życiowej. Dziś jest to trudne ze względu na bogactwo różnych możliwości. Kiedyś wybory były w większym stopniu narzucane przez kulturę lub środowisko, co dawało wrażenie bezpieczeństwa i przewidywalności.