Niesłusznie posłuszni. Rzecz o wieloznacznej potrzebie konformizmu

Prof. Tomasz Grzyb o tym, skąd w ludziach tak silna potrzeba konformizmu.

Agnieszka Krzemińska: – Hiacynta Bucket z serialu „Co ludzie powiedzą?” czy pani Dulska budzą uśmiech politowania, bo każdy lubi o sobie myśleć, że nie ulega wpływom i nie podporządkowuje się głupim regułom. Tymczasem psycholog Solomon Asch w 1955 r. jako pierwszy udowodnił, że większość ludzi pod wpływem presji otoczenia przychyla się do potwierdzenia głoszonej przez grupę opinii – nawet bzdurnej – choć jego zmysły podpowiadają coś innego. Skąd się to bierze w człowieku?
Dr Tomasz Grzyb: – Ze społecznej perspektywy konformizm po prostu jest korzystny i wygodny. Pochodzę ze Śląska, gdzie istnieje norma – a im mniejsza miejscowość, tym jest ona bardziej istotna – że każdy w sobotę sprząta publiczną drogę przed domem. Nie ma prawa, które to nakazuje, ale osoba, która tego nie robi, musi liczyć się z napiętnowaniem: sąsiedzi dostają sygnał, że nie jest „swoja”, przez co staje się elementem niepewnym. Ze społecznego punktu widzenia większość norm jest niezbędna, bo ułatwia funkcjonowanie w grupie, stanowiąc rodzaj spoiwa, więc przestrzega się ich bez zadawania pytań. Czasami jednak ten owczy pęd sprawia, że ludzie bezrefleksyjnie robią rzeczy głupie lub po prostu złe.

Nie sens, lecz norma

Niektóre z tradycyjnych norm są bardzo okrutne. Na przykład infibulacja – nie tylko pozbawia przyjemności i ma poważne konsekwencje zdrowotne, lecz także jest ewidentnym narzędziem kontroli kobiecego ciała. Mimo to wiele kobiet stoi na straży tego zwyczaju, co pokazuje, jak wiele są w stanie poświęcić, by mieć poczucie przynależności, uzyskać akceptację i szacunek społeczności.
Okaleczanie żeńskich narządów płciowych to przykład ekstremalny, ale są prostsze.