Niezbędnik

Studium przypadku. Wielka Brytania: Model do poprawki

Demokracja na Wyspach Brytyjskich

1295 r. Obrady brytyjskiego parlamentu, którym przewodniczy król Edward I (1239–1307). 1295 r. Obrady brytyjskiego parlamentu, którym przewodniczy król Edward I (1239–1307). Rischgitz / Getty Images
Brytyjski model demokracji uchodzi wciąż za wzorowy. Ale nieprzypadkowo to właśnie Brytyjczyk jest autorem pojęcia post-demokracja.

Wielka Brytania jest parlamentarną monarchią konstytucyjną o długiej i bogatej historii. Tamtejszy model demokracji jest często nazywany systemem westminsterskim – od miejsca obradowania izb Lordów i Gmin, Pałacu Westminsterskiego. I rzeczywiście, ma on cechy modelowe, nie tylko w krajach cywilizacyjnie związanych z brytyjską Koroną. Niektóre z nich stały się z czasem międzynarodowym standardem. Jak choćby zasady funkcjonowania rządu. W razie kryzysu cały rząd podaje się do dymisji, przyjmując odpowiedzialność za skutki swej polityki. Aby jednak zachować ciągłość, korpus bezpartyjnych urzędników państwowych (civil service) zachowuje stanowiska. Domknięciem tego systemu jest szczególna rola opozycji, która jako element systemu parlamentarnego ma gwarancje swobody działania.

Angielska tradycja parlamentarna sięga średniowiecza, a tamtejszy parlament niektórzy nazywają matką wszystkich parlamentów. Zgromadzenie zwołane w 1295 r., nazywane nomen omen Model Parliament, jest uważane za pierwszy parlament przedstawicielski. Ale – jak już wcześniej pisaliśmy – nowoczesna idea suwerenności parlamentu rozwinęła się na Wyspach po tzw. chwalebnej rewolucji pod koniec XVII w. W 1688 r. parlament bezkrwawo usunął z tronu króla Jakuba II. Rok później zatwierdził podpisaną przez jego następcę Wilhelma III kartę praw (Bill of Rights). Poddawała ona władzę monarszą kontroli parlamentu. W ten sposób narodziła się pierwsza monarchia parlamentarna, zrywająca z monarchią absolutną.

Model ukształtowany na Wyspach został przyjęty, z mniejszymi czy większymi korektami, w wielu krajach mających historyczne związki z Brytanią. Tych, które były jej dominiami lub koloniami, a jednak postanowiły zachować część czy większość jego urządzeń ustrojowych.

Niezbędnik Inteligenta „Krótka historia demokracji” (100129) z dnia 19.03.2018; Studium przypadku; s. 60
Oryginalny tytuł tekstu: "Studium przypadku. Wielka Brytania: Model do poprawki"
Reklama