Jakich Polaków uformował Kościół

W sierpniu 2017 r., w wywiadzie dla TOK FM ks. Adam Boniecki wskazał winnego naszych licznych obecnych nieszczęść. To homo sovieticus, który „ciągle w nas pokutuje”, gotów oddać swą wolność i podporządkować się każdej władzy w zamian za poczucie złudnego bezpieczeństwa. Homo sovieticus? Po niemal trzydziestu latach wolnej Polski? Homo sovieticus tischneriensis Do międzynarodowego obiegu intelektualnego wprowadziła pojęcie homo sovieticus w latach 80. tak właśnie zatytułowana powieść Aleksandra Zinowiewa. W Polsce jednak uformował je w powszechnej świadomości ks. Józef Tischner serią artykułów opublikowanych na początku lat 90. pod wrażeniem upokarzającej klęski Tadeusza Mazowieckiego w wyborach prezydenckich 1990 r. Homo sovieticus, głosując na Stana Tymińskiego, wziął wówczas jakoby „odwet” za „doznane krzywdy”, utratę „miejsca w świecie polityki” i „zagrożenie utratą pracy”, negując tym aktem „dobro wspólne”, gdyż nie „znał różnicy” między nim a „własnym interesem”. Dlatego zdolny był nawet „podpalić katedrę, byle sobie przy tym ogniu usmażyć jajecznicę”. A wszystko to dlatego, że był „klientem komunizmu”, zniewolonym przez system i żywiącym się „towarami, jakie komunizm mu oferował”, a były nimi „praca, udział we władzy, poczucie własnej godności”. Gdy towarów tych zaczęło brakować, homo sovieticus zbuntował się i nawet przyczynił do obalenia komunizmu, ale nie zrezygnował wcale z dawnych roszczeń. Utracone dobra miał mu teraz zapewnić mityczny kapitalizm. Był niczym „niewolnik, który po wyzwoleniu z jednej niewoli czym prędzej szuka sobie drugiej”. Trafnie streścił istotę Tischnerowskiego konceptu Jerzy Turowicz: „Homo sovieticus to człowiek zniewolony, ubezwłasnowolniony, pozbawiony ducha inicjatywy, nieumiejący myśleć krytycznie, (...) który nie chce i nie umie swego losu wziąć we własne ręce”. Tak opisany „człowiek sowiecki”, nazwijmy go homo sovieticus tischneriensis, bardzo różnił się od zinowiewowskiego. Zinowiew szukał swojego bohatera, „homososa”, przede wszystkim w wyższych warstwach społeczeństwa, „w sferze zarządzania, nauki, propagandy, kultury i szkolnictwa”. Tischner i Turowicz zaś brali na cel raczej „człowieka prostego”, najwyraźniej niezdolnego docenić wielkości nowych czasów i przywódców, przodującą dójkę z bankrutującego PGR, która ani myślała „swego losu wziąć we własne ręce” i przeistoczyć się w businesswoman. Obaj autorzy zdawali się przy tym ignorować fakt, że także większość mieszkańców kapitalistycznego z dawien dawna Zachodu wcale nie bierze swoich losów we własne ręce i pozostaje pracownikami najemnymi, którzy bezlitośnie rozliczają swoje rządy z polityki zatrudnieniowej i socjalnej. A jak to kiedyś szczerze wyznał Jan Krzysztof Bielecki w rozmowie z Grzegorzem Sroczyńskim („GW” z 16.05.2014), nowi władcy Polski nawet nie zastanawiali się nad tym, co się stanie z pracownikami likwidowanych pegeerów. Przodująca dójka, odmawiająca poparcia kartką wyborczą ludzi, którzy nie zamierzali zaprzątać sobie głów jej przyszłością, zachowywała się w gruncie rzeczy nad wyraz racjonalnie. Zdaniem ks. Tischnera polski homo sovieticus stał się fanatycznym i szczerym wyznawcą komunizmu: podstawowego zła, „jakie dręczy narody świata”, miał on upatrywać w „instytucji własności prywatnej”. To chyba dość wydumany obraz tamtych czasów powszechnego dwójmyślenia, mozolnego układania się z władzą, która zresztą sama nie bardzo wierzyła w objawienie brodatych klasyków. Pewnie byli w latach 50. i w Polsce nieliczni przekonani marksiści, ale oni – jak Jacek Kuroń czy Karol Modzelewski – zbuntowali się najwcześniej. Taki bunt nie był może zjawiskiem powszechnym, ale powszechna była niewiara w komunistyczne dogmaty. Czerwone jak czarne (i vice versa) Ks. Tischner był przekonany, że „komunizm to nie tyle zaprzeczenie chrześcijaństwa, co jego naśladowanie, a nawet wręcz parodia”. Podobieństw między katolicyzmem a komunizmem nie sposób nie dostrzec. Marcin Kula opisał je w „Religiopodobnym komunizmie”, a choć zaznaczył, że „podobieństwo jest relacją dwukierunkową”, to przecież „z oczywistych powodów historycznych o naśladownictwie oraz inspiracji można mówić jedynie w odniesieniu do jednego kierunku”. Oczywistość naśladownictwa wcale nie jest tu jednak taka pewna. Uderzające analogie – np. zastępowanie obrzędów religijnych świeckimi – nie muszą bowiem wcale oznaczać, że młodszy brat usiłował naśladować starszego. Sekretarze partii, układając scenariusze pochodów 1-majowych, nie inspirowali się procesjami Bożego Ciała, a komunistyczna samokrytyka nie była parodią spowiedzi. Podobnie ryzykowny byłby pogląd, że współcześni proboszczowie, ozdabiający swoje świątynie banerami informującymi, że „Rodzina Kościołem domowym”, naśladują i parodiują sekretarzy PZPR, którzy na wielkich transparentach ogłaszali „Program Partii programem Narodu”. Kto oskarża o naśladownictwo, kwestionuje oryginalność i autentyczność oferty ideowej rywali, niepokojąco zbieżnej z jego własną. Hans Blumenberg w głośnej „Prawowitości epoki nowożytnej” zauważał, że zarzut taki formułowali już – wbrew oczywistej chronologii – pierwsi ojcowie Kościoła wobec filozofów starożytnych, którzy jakoby „po cichu uczyli się z Biblii”. „Chrześcijaństwo (...) rościło sobie pretensje nie tylko do prawowitości posiadania przez siebie prawdy, lecz zarazem kwestionowało prawowitość posiadania przez świat antyczny tych wyobrażeń, które z nim dzieliło lub odeń przejęło”. Takie podobieństwa wprawiają zwykle w zakłopotanie. To dlatego pierwsi biskupi potępiali ludowy kult matki Jezusa, trafnie rozpoznając w nim recydywę pogańskiego kultu Wielkiej Macierzy. Wyobrażenie dobrotliwej Matki okazało się jednak tak powszechne, że hierarchowie musieli je zintegrować z własną doktryną. Przejęli nawet charakterystyczny wizerunek Izydy z Horusem, powtórzony prawie bez zmian w schemacie ikonograficznym Hodegetrii. I chrześcijaństwo, i komunizm były doktrynami wieszczącymi bliski koniec świata, ale ten koniec nie miał wcale oznaczać jego unicestwienia, lecz niejako nowe rozdanie kart, naprawiające dotychczasowe niesprawiedliwości. Zdumiewa niekiedy paralelność obrazów. „Oto my opuściliśmy wszystko – pyta Piotr Jezusa w Mt 19, 27–29 – i poszliśmy za Tobą, cóż więc otrzymamy?”. A Jezus go uspokaja: najwierniejsi z wiernych zasiądą „na dwunastu tronach, sądząc dwanaście pokoleń Izraela”. A każdy „stokroć tyle otrzyma”, ile pozostawił. „Wielu zaś pierwszych będzie ostatnimi, a ostatnich pierwszymi”. Wątpliwe, czy Eugène Pottier, autor słów „Międzynarodówki”, inspirował się w 1871 r. tym fragmentem Ewangelii, gdy obiecywał towarzyszom: „Dziś niczym, jutro wszystkim my”. Pragnienie nagrody za trud i wyrzeczenia drzemie w sercach wszystkich rewolucjonistów. Tak chrześcijaństwo, jak i komunizm miały swoje święte księgi, które interpretować mogły wyłącznie odpowiednie „urzędy nauczycielskie”, chroniące wiernych przed „błędami” heretyków, rewizjonistów i dysydentów, prześladowanych tu i tam równie bezwzględnie. Mógł mieć biskup Rzymu „teologa domu papieskiego”, dlaczego więc Leonid Breżniew miałby rezygnować ze swojego naczelnego ideologa, którym przez długie lata był osławiony Michaił Susłow? Tu i tam rządy sprawuje hierarchia wyłaniana w sposób niedemokratyczny i niejawny, partia wewnętrzna, na czele której stoi jeden człowiek, często nieoficjalnie deifikowany, a i formy tej deifikacji bywają zaskakująco podobne: „Kult znaczących postaci – pisał Marcin Kula – nieraz dochodzi do granic bałwochwalstwa (...). Na uniwersytecie w Phenianie może jeździć w windzie otoczone blaskiem krzesło, które uszlachetnił własnym siedzeniem Kim Ir Sen. Warto jednak pamiętać pewne zdjęcie z jednej z papieskich pielgrzymek do Polski. Sfotografowana zakonnica całowała siedzenie fotela, na którym przedtem siedział Jan Paweł II”. Oba systemy prowadziły „święte wojny”, by nieść prawdziwą wiarę innym narodom, nie zawsze jej spragnionym. Oba wreszcie dbają o to, by ich poddani i wyznawcy nie zapominali o nich ani na moment. Duszpasterze wywieszający banery z nabożnymi hasłami i zapełniający miasta pomnikami Jana Pawła II chcą – jak dawniej władcy PRL – posługując się środkami przemocy symbolicznej, unaocznić dobitnie, kto panuje nad przestrzenią publiczną i ma prawo dowolnego jej kształtowania. Gdy Jerzy Andrzejewski chciał aluzyjnie opisać mechanizmy ustroju stalinowskiego, akcję „Ciemności kryją ziemię” umieścił w XV-wiecznej Hiszpanii, terroryzowanej przez inkwizycję. Właśnie tu dopatrzył się najbardziej oczywistego powinowactwa. Nie tyle ze świadomego wyboru, ile ze wspólnoty celów. „Pozornie odwrotne zjawisko totalitaryzmu wyznaniowego, tak jaskrawo występujące w niektórych państwach islamu – pisał Jan Józef Szczepański na początku lat 80., gdy nikt nie ośmieliłby się jeszcze łączyć tego zjawiska z katolicyzmem – (...), podlega (...) temu samemu mechanizmowi aspiracji polityki do pełnego rządu dusz (...). Religia funkcjonuje jako polityczna ideologia. Praktyczne skutki dla totalitarnie rządzonych społeczeństw są te same”. Obie formacje, i katolicyzm i komunizm, pragną bowiem sprawować nad jednostką władzę totalną, organizującą całe jej życie. Stąd potrzeba analogicznych scenariuszy dla praktykowanych we wszystkich kulturach rytuałów przejścia, wyznaczanych przez biologiczny rytm życia: narodzin, wchodzenia w dorosłość, małżeństwa i śmierci (co łatwo, ale błędnie, daje się zinterpretować jako imitowanie). Znamienne też, że obie tak natrętnie starają się kontrolować zachowania seksualne swych poddanych: reżimy komunistyczne były na ogół bardzo purytańskie – w Rumunii Nicolae Ceaușescu obowiązywał zakaz antykoncepcji – a biskupi katoliccy odmawiający Eucharystii rozwodnikom żyjącym w nowych związkach, jeśli ci uprawiają w nich seks, dobrze wiedzą, co robią: kto ma władzę nad życiem intymnym człowieka, a przede wszystkim nad jego poczuciem winy, sprawuje nieograniczoną władzę nad nim samym. W tym odarciu jednostek z wszelkiej prywatności katolicyzm szedł zresztą nieporównanie dalej, każąc swym wyznawcom regularnie zwierzać się „pasterzom” z najintymniejszych spraw i sprawek. Dziś spowiedź uszną można traktować jako komfortową – bo w pełni anonimową – psychoterapię. Wcześniej spowiadać można się było wyłącznie we własnej parafii, co wytwarzało szczególnego rodzaju głęboko patologiczną więź między spowiednikiem a jego penitentami: kto zna najbardziej skrywane tajemnice człowieka, ten zyskuje nad nim ogromną przewagę emocjonalną. W porównaniu z tym komunistyczne rytuały samokrytyki, przypominające raczej spowiedź powszechną, niedotykającą sfery intymnej, wydają się praktyką bardzo łagodną. W wydanej w 1951 r. książce „Communism, democracy and Catholic power” Paul Blanshard zwracał uwagę na okoliczność, że obie formacje wzorowały swe struktury na ustrojach, w których wyrastały: wschodnim cesarstwie rzymskim i carskim samodzierżawiu, a zatem na ustrojach skrajnie autorytarnych. Zapewne dlatego Kościół rzymski tak źle się czuje w warunkach demokracji, która, jak zauważa uchodzący za liberalnego bp Tadeusz Pieronek, „nie jest (...) mechanizmem odpowiednim dla struktury hierarchicznej. Gdyby Jezus chciał powołać Kościół demokratyczny, na pewno by tak uczynił. Powołał jednak Apostołów, nadając im władzę zwierzchnią. Prosta sprawa: jak się ma demokracja do prawdy? Czy można przegłosować prawdę?”. Stąd i skłonność do przenoszenia tej własnej struktury zarządzania na otoczenie zewnętrzne. Depozytariusz Prawdy nie może przecież podporządkowywać się demokratycznie uchwalanym ustawom, ponieważ ta jego Prawda jest, jak sądzi, nadrzędna w stosunku do porządku świeckiego. To rodzi pokusę popierania sił politycznych, które tę nadrzędność uznają i wcielą w życie. A nie mogą to być siły szanujące polifoniczną z natury rzeczy demokrację – Prawda jest jedna: nasza. Postawa samego bpa Pieronka dziś zdaje się temu przeczyć, ale wynika ona zapewne z trzeźwej (i trafnej!) kalkulacji, że mariaż z PiS na dłuższą metę się Kościołowi nie opłaci. Hierarcha wolałby zapewne widzieć u steru polityków uległych wobec Kościoła, ale nieco bystrzejszych i nie tak radykalnych. Biskup zna najnowsze dzieje Hiszpanii. Każda władza autorytarna utrzymuje podległą sobie społeczność w poczuciu nieustannego zagrożenia, przed którym jest rzekomo jedyną jej obroną. „Homoseksualizm (...) niszczy podstawy społeczeństwa, więc społeczeństwo ma prawo bronić się przed nim. (...) Demokracja nie oznacza swobody we wszystkim. (...) O tym, jaka mniejszość ma prawo do istnienia, powinna decydować większość. (...) Społeczeństwo, powtarzam, (...) posiada prawo bronić się przed tą zarazą”. Nie, to nie cytat z „Naszego Dziennika”. To znów zinowiewowski homosos. Którego ze słuchaczami Radia Maryja łączy nie tylko niechęć do „kochających inaczej”, lecz także żarliwe pragnienie posiadania Wroga. Dostrzegł tę prawidłowość wszelkich systemów totalitarnych George Orwell, opisując w „1984” praktykowany w Oceanii rytuał „dwóch minut nienawiści”. Także katolicyzm miał przez wieki przeciwnika, diabła, który w nowszych czasach przybrał oblicze bardzo doczesne: komunisty. I oto nagle przeciwnik zniknął! Niemal z dnia na dzień władza z bezwzględnego rywala przeobraziła się w oddanego przyjaciela, a właściwie uniżonego sługę, spełniającego wszystkie zachcianki. Biskupów wyraźnie to skonfundowało: Bez Wroga ani do proga! Diabeł został więc przywrócony do łask, a wraz z nim powróciły zapomniane egzorcyzmy. Wróg czai się wszędzie, nawet w ćwiczeniach gimnastycznych (notabene także władze ChRL zwalczają bezwzględnie miłośników gimnastyki Falun Gong). I atakuje tym wścieklej, im bardziej krzepnie władza czy to partii, czy Kościoła. W stalinowskiej Rosji opór „klas posiadających” nasilał się ponoć w miarę postępów w budowie socjalizmu, a terror swoje apogeum osiągnął w latach 30. We współczesnej Polsce powstał Parlamentarny Zespół ds. Przeciwdziałania Ateizacji, stawiający sobie za cel zapobieganie „wykluczaniu z życia publicznego religii”, a jeden z biskupów ogłosił, że Polską rządzą „struktury zła”, masoni i propagatorzy „ideologii gender”. Uderzające jest podobieństwo stosowanych środków językowych. Komunizmowi przeciwstawiały się siły skupione wokół ideologii, których nazwy musiały się kończyć na -izm, jak trockizm czy rewizjonizm. Wyśmiał tę manierę Bułhakow w „Mistrzu i Małgorzacie”, gdzie autora powieści o Piłacie oskarża się o szerzenie piłatyzmu. Dziś Viara Maldjieva zachwala książkę egzorcysty ks. Aleksandra Posackiego „Harry Potter i okultyzm” jako obnażającą „prawdziwy obraz rzeczywistości duchowej, proklamowanej przez potteryzm”. Także gender szybko przeistoczył się w genderyzm. Jak to możliwe, że adresaci tej narracji nie dostrzegają jej niezamierzonego komizmu? Najwyraźniej homo sovieticus tischneriensis nie jest jedyną odmianą homo sapiens, oduczoną skutecznie krytycznego myślenia. Homo catholicus thoruniensis... Swojego bohatera naszkicował ks. Tischner dość grubą kreską. Nie dowiemy się z tego opisu na przykład, co polski homo sovieticus zwykł był robić w niedzielę przed południem. Adam Michnik wyraził kiedyś pogląd, że nie sposób nawet myśleć o wyeliminowaniu katolicyzmu z polskiej rzeczywistości, a to dlatego, że „jedynym miejscem, gdzie zwykły człowiek w Polsce się dowiaduje, co jest dobrem, a co jest złem, jest kościół katolicki”. Nie inaczej było i w PRL. Również prof. Tischner przyznawał, że homo sovieticus „przenikał (...) do wnętrza kościołów”, gdzie „»konsumował« środki zabezpieczenia na życie wieczne”, słowem: „obracał się między Wawelem a Jasną Górą jako natręt i wyrzut sumienia duszpasterzy”. Czy te wizyty na Jasnej Górze nie zostawiły w nim żadnego śladu? Jedno jest pewne: katedra byłaby ostatnią budowlą, którą chciałby podpalać w celu usmażenia sobie jajecznicy. Adam Michnik miał rację: to Kościół katolicki formuje w dużej mierze umysły Polaków. I to on wpływa znacząco na ich wybory polityczne, a niemały udział w tych jego działaniach wychowawczych mają katolickie media, z toruńskim radiem na czele. Opatrywanie finalnego produktu tej formacji mianem homo sovieticus, jak to czyni ks. Boniecki, wydaje się nieporozumieniem czy wręcz próbą zdjęcia odpowiedzialności z instytucji, której funkcjonariuszem – choć trochę niesubordynowanym – wciąż pozostaje. Znacznie trafniejszym określeniem tego irracjonalnego polskiego wyborcy byłby dziś chyba raczej termin homo catholicus, a ściślej – bo przecież nie wszyscy wierni głosują pod dyktando pasterzy – homo catholicus thoruniensis. Od Tischnerowskiego „człowieka sowieckiego” sporo go jednak odróżnia. Odbiorca propagandy pezetpeerowskiej nie traktował jej, wbrew sugestiom ks. Tischnera, zbyt poważnie, wiedział, kto był sprawcą mordu katyńskiego, i chętnie opowiadał dowcipy o Leninie czy Gomułce. Wolno też powątpiewać, czy ów mityczny klient komunizmu żywił złudzenia, że ma jakiś udział we władzy. Raczej pomstował na „onych” i „ruskich”, dobrze zdając sobie sprawę, że jego wpływ na bieg spraw publicznych jest niewielki. A po cichu kibicował „imperialistom” amerykańskim. Homo catholicus thoruniensis wieści o masońskich spiskach przyjmuje zupełnie inaczej. I lepiej przy nim nie dworować sobie z Prezesa-Zbawcy, Papieża-Polaka czy Ojca-Dyrektora. On autentycznie wierzy w to, co podaje jego ulubiona stacja, a nienawiść żywiona przezeń do wrogów wskazanych przez nią i pasterzy jest prawdziwa i nieudawana. Bo ten homo catholicus to odbiorca wolny od wątpliwości. Pomaga mu w tym wieloletni trening w przyjmowaniu do wierzenia przekazu, którego źródłem jest Autorytet: kogo nauczono w dzieciństwie wierzyć w cuda, ten nie ma powodów, by nie uwierzyć w cud w Sokółce czy w Jarosławiu. A jeśli trzeba, uwierzy i w potteryzm. Bo posiadł już zdolność uwierzenia we wszystko. Właśnie ta cecha czyni homo catholicus thoruniensis obiektem pożądania polityków skrajnej prawicy: kto gotów jest uwierzyć we wszystko, ten uwierzy także w zamach smoleński, dobrą zmianę i prawo służące narodowi. A przyzwyczajony do rozmaitych wolt teologicznych – przez całe wieki dzieci zmarłe przed chrztem szły do otchłani, kilka lat temu zaś Benedykt XVI jednym podpisem przeniósł je prosto do nieba – homo catholicus thoruniensis nie nabierze podejrzeń, gdy co miesiąc zamach ów będzie się wyjaśniać inną teorią, wykluczającą w zasadzie wszystkie poprzednie. Nie zdziwi się też, gdy prokurator oskarżający w stanie wojennym opozycjonistów i odznaczony za to Krzyżem Zasługi będzie z trybuny sejmowej wykrzykiwał „precz z komuną”. Homo catholicus thoruniensis nie odznacza się zbyt dobrą pamięcią – Orwellowskie owce też szybko zmieniały pogląd na temat posiadania dwóch nóg. Inaczej niż obywatel PRL, mityczny homo sovieticus tischneriensis, homo catholicus thoruniensis wierzy w swą moc sprawczą: dał się przekonać, że od wyborów w 2015 r. jest „suwerenem”. Więcej: oto nagle ktoś wyprorokował mu wielki cel, który koi jego „jaskółczy niepokój”. Już nie jest szarym rencistą, odliczającym nerwowo dni dzielące go od kolejnego przekazu z ZUS. Jest bojownikiem Sprawy, nieustraszenie przeciwstawiającym się inwazji potężnych wrogich sił, które sprzysięgły się przeciw Bogu i Ojczyźnie. Widzi świat jaśniej niż gardzące nim elity, uniwersyteccy mędrkowie, wiodący niezrozumiałym wolapikiem zawikłane spory, czy przebiegli kauzyperdzi przerzucający się kruczkami prawnymi. Dostrzega tajemne związki między wydarzeniami i ludźmi, których to związków mędrkowie nigdy dojrzeć nie zdołają. I jest dumny, że dane mu było znaleźć się w Okopach Świętej Trójcy, choć rzadko będzie miał w nich szansę zetrzeć się z prawdziwym Wrogiem, genderystą czy masonem, ale czasem trafi mu się okazja, by przynajmniej zdzielić parasolką dziennikarkę TVN. Powiedział ktoś kiedyś trafnie, że drogę do władzy przetarł NSDAP „wściekły drobnomieszczanin”; Prawu i Sprawiedliwości przetarł tę drogę „wściekły emeryt”. Poddany „władzy ludowej” nie żywił wielkiej sympatii do swych przedstawicieli, których ustami pijał szampana. Homines catholici zdają się wcale nie przeszkadzać ekscesy jego wybrańców rozbijających raz po raz pancerne limuzyny, przyznających sobie sute nagrody oraz sowicie opłacane posady w rozmaitych radach nadzorczych. Nie rażą go skandale obyczajowe wśród jego idoli i heroin, ich mało katolickie kolejne małżeństwa i dzieci o nie zawsze wiadomym ojcostwie. W końcu jego proboszcz też nie żyje jak św. Aleksy, a drobne potknięcia trzeba wszak ludziom Kościoła wybaczyć w imię świętości Instytucji. Pedofilia? Toż to wina lewaków, którzy przez lata szerzyli pornografię i rozwiązłość, nasycając nimi nasze czasy i wszystkich, którym przyszło w nich żyć. A skoro wybacza swoim pasterzom, to dlaczego nie miałby wybaczyć swoim przywódcom? Homo catholicus thoruniensis nie dostrzeże, że krok po kroku ogranicza się jego prawa i wolność. Niewiele jej zresztą potrzebuje. Po co wolność sumienia i wyznania komuś, kto wyznaje jedyną prawdziwą religię, którą wyznawać nie tylko wolno, ale wręcz trzeba, i nie zamierza wyznawać innej? Nie mówiąc już o niewyznawaniu żadnej. Po co wolność słowa obywatelowi, który i tak czyta jeden tylko dziennik, bardzo zalecany przez wszystkie władze, zarówno duchowne, jak i świeckie? Słucha jedynie zalecanych przez nie rozgłośni i ogląda zalecane telewizje? Braku innych nawet by nie zauważył. Próby cenzurowania niezależnych mediów są właściwie zbędne: homo catholicus thoruniensis cenzuruje się sam. Parę lat temu żałosnym fiaskiem skończyła się próba wręczenia uczestnikom pielgrzymki do Torunia darmowych egzemplarzy nieautoryzowanej biografii Ojca Dyrektora, pielgrzymi ze wstrętem odmawiali ich przyjęcia, bo przecież oni o bohaterze książki wiedzą wszystko, co wiedzieć trzeba. Gdy zaś toruński homo catholicus dowiaduje się, że znów rozszerzono prawo służb do podsłuchów i inwigilacji, przyjmuje tę wiadomość z wdzięcznością, że znów ktoś zatroszczył się o jego bezpieczeństwo, oraz z dumnym wyznaniem, że ON „nie ma nic do ukrycia”. Nawet gdyby mu dać wszystkie prawa i wolności przysługujące obywatelom cywilizowanego świata, i tak nie bardzo by wiedział, co z nimi począć. Ale niepomiernie irytują go współobywatele, którzy to wiedzą. Bo też niewykluczone, że podświadomie trochę im zazdrości tych ich związków partnerskich, swobody i kolorowego, choć – zgodnie z duszpasterską nomenklaturą – nieuporządkowanego życia. Tym energiczniej domaga się, by tych wszystkich niedostępnych mu bezeceństw zakazać – w imię wartości. To dla takich jak on wynaleziono „wolność prawdziwą”, urzeczywistniającą się jedynie w „blasku prawdy”, której aktualną treść i formę ustala i przepisuje powołany do tego „urząd nauczycielski”, gdyż wolność zwykła, bezprzymiotnikowa to w istocie zniewolenie: „zakamuflowany totalitaryzm”. Jak w Orwellowskiej Oceanii: „Wolność to niewola”. Także skłonność do opatrywania pojęć przymiotnikiem „prawdziwy”, obracającym je w ich dokładne przeciwieństwo, katolicyzm dzieli, jak widać, ze swoim komunistycznym bliźniakiem. Po przyjęciu przez KBWE w Helsinkach (1975 r.) katalogu praw człowieka i obywatela w propagandzie bloku wschodniego pojawiło się pojęcie „prawdziwego prawa człowieka”, to znaczy „prawa do życia w pokoju”, którego jedynym gwarantem był „miłujący pokój” Związek Sowiecki. Świat homo catholicus thoruniensis to świat na swój sposób egzotyczny, by nie rzec: baśniowy. Kto chce go doświadczyć i posmakować, niech uda się na którąś z niezliczonych „mszy o uzdrowienie”. To świat groźny i spowity mrokiem, ale zarazem pełen opiekuńczych istot, mogących sprawić cud, tajemnych znaków i krzepiących przepowiedni, świat pełen diabelskich opętań, przed którymi można się jednak obronić niezawodnym egzorcyzmem. I nie jest to żaden katolicyzm ludowy, nieautoryzowany przez władzę duchowną, a co najwyżej przez nią nolens volens tolerowany. „Cud” jarosławski zdarzył się w klasztorze dominikanów, zakonu postrzeganego jako zbiorowość katolickich intelektualistów, a zawodowym pogromcą diabła zostaje się z mianowania biskupa. Homines catholici thoruniensis to wcale nie wyłącznie ludzie o najniższym wykształceniu. Są wśród nich i profesorowie uniwersytetów. Dość wspomnieć owego dendrologa, który o nonsensowności teorii Darwina chciał przekonać nawet Parlament Europejski i głosił tezę o współistnieniu w tym samym czasie dinozaurów i ludzi. Ci szanowani w swoich dziedzinach specjaliści wykazują niejakie podobieństwo z owym nieszczęsnym Cervantesowskim licencjatem, który na wszystkie tematy wypowiadał się nad wyraz