17. Czy mechanika kwantowa to teoria tymczasowa?

Zawdzięczamy jej poczucie bezpieczeństwa w podróży. Sprawia, że sprzęty, domy i całe nasze otoczenie staje się coraz bardziej inteligentne. Pozwala komunikować się bez opóźnienia z dowolnym punktem globu. Umożliwia ludziom i sondom bezzałogowym opuszczanie powierzchni Ziemi i poruszanie się sprawnie w przestrzeni kosmicznej. Dzięki niej zaglądamy do wnętrza ciała bez uszczerbku dla powłok zewnętrznych. Mechanika kwantowa – nauka o fenomenach mikroświata – jest jednym z najdonioślejszych osiągnięć ludzkości.

Minęło ledwie 100 lat od chwili jej powicia, a efekty tej wiedzy zmieniły świat i nas. Mikroprocesory, moduły GPS, cała elektronika na fundamentalnym poziomie działa, bo potrafimy obliczyć, co też dzieje się z elektronami, których kontrolowany ruch wyznacza jej funkcje. Rozwój tej dziedziny możliwy był dzięki pracy tysięcy utalentowanych fizyków, o których słyszał niemal każdy (Schrödinger i „jego” żywy a jednocześnie martwy kot, Heisenberg i „jego” zasada nieoznaczoności). Jednakże mimo tych olśniewających sukcesów słyszy się głosy (także noblistów), że z mechaniką kwantową jest poważny kłopot: jest niekompletna, niedopracowana, niedomyślana. I musi zostać zastąpiona teorią doskonalszą.

Spór o mechanikę kwantową korzeniami sięga do pradziejów tej nauki. Sam Albert Einstein, który walnie przyczynił się do jej powstania, pozostawał niezwykle sceptyczny wobec niektórych jej cech. Nie zamierzał się pogodzić z tym, że w jej opisie świat jest niewytłumaczalnie przypadkowy, że rzeczy wydarzają się bez żadnej przyczyny. Próbując przekonać świat nauki, że mechanika kwantowa jest teorią niekompletną, wspólnie z Borisem Podolskym i Nathanem Rosenem przeprowadził słynny eksperyment myślowy, który sugerował istnienie przedziwnego, łamiącego bariery czasu i przestrzeni splątania.