24. Jak i po co świat zdobywa metale ziem rzadkich?

Rzadkie pierwiastki odgrywają coraz istotniejszą rolę w światowej gospodarce. Problem w tym, że większość ich światowych złóż znajduje się pod kontrolą Chin. W przełamaniu dominacji Pekinu pomóc może recykling oraz Grenlandia.

Metale ziem rzadkich to 15 pierwiastków z grupy lantanowców oraz skand i itr. Są one powszechnie wykorzystywane w bateriach, procesorach, smartfonach, silnikach i ekranach LCD. Znajdują zastosowanie także w promach kosmicznych, reaktorach jądrowych i farmach fotowoltaicznych. Bez neodymu o silnych właściwościach magnetycznych nie da się budować wydajnych turbin wiatrowych. Z kolei lantan jest niezbędny przy budowie małych i wydajnych silników do e-aut.

Wiele pierwiastków zaliczanych do metali ziem rzadkich występuje w ziemi powszechnie, ale nie w stanie wolnym. Ich eksploatacja nie jest neutralna dla środowiska. Wymaga budowy kopalń, co przekłada się na emisje gazów cieplarnianych. Do tego potrzebna jest kosztowna obróbka rudy przy użyciu chemikaliów. Problemy powstają też, gdy w rudzie występuje promieniotwórczy uran, który w trakcie kruszenia skał może skazić środowisko i zagrozić życiu ludzi. To cena, jaką płacimy za uzyskanie czystego surowca.

Światowy rynek metali ziem rzadkich jest zdominowany przez Chiny. Pekin od lat 80. stosował ceny dumpingowe i nie liczył się z kosztami środowiskowymi. Ówczesny przywódca kraju Deng Xiaoping mawiał, że metale ziem rzadkich będą dla Państwa Środka tym, czym ropa naftowa dla Bliskiego Wschodu. I się nie mylił. Dziś Chiny kontrolują ok. 80 proc. światowych złóż tych pierwiastków, a monopol ten coraz częściej traktowany jest jak zagrożenie dla Zachodu.

W 2010 r. w czasie sporu terytorialnego z Japonią Chiny zagroziły odcięciem dostaw metali ziem rzadkich do Japonii i obniżyły kwoty przyznane międzynarodowym nabywcom.