53. Dlaczego jedni boją się pająków, inni wind, a jeszcze inni otwartej przestrzeni?

Są ich setki. W klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zachowania ICD-10 wyróżnia się agorafobię, fobie społeczne, inne zaburzenia lękowe w postaci fobii oraz fobie specyficzne (proste). Cierpi na nie ok. 10 proc. każdego społeczeństwa. Skąd się biorą?

Ewolucyjne wyjaśnienie podał amerykański psycholog Martin Seligman, który skonstruował teorię torowania. Zgodnie z nią człowiek reaguje fobicznie na to, co zagrażało jego przodkom. Dla nich np. ukąszenie jadowitego węża było zazwyczaj śmiertelne, obawiali się więc każdego gada. „Dla obiektów fobicznych towarzyszących ludziom od dziesiątków tysięcy lat sygnały odbierane są w pierwszych milisekundach – wstępna ocena zagrożenia odbywa się już na poziomie wzgórza (thalamus), a więc zanim informacja, że dzieje się coś groźnego, dotrze do kory mózgowej i świadomości – mówi w „Ja My Oni”, Poradniku Psychologicznym POLITYKI dr n. med. Paweł Holas z Katedry Psychopatologii i Psychoterapii Wydziału Psychologii UW. – Wzgórze ma bezpośrednie, krótkie połączenie z jądrami migdałowatymi (amygdala), które stanowią główny ośrodek emocjonalny człowieka, odpowiedzialny za odczuwanie strachu. One zaś są bogato połączone z innymi strukturami, np. odpowiedzialnymi za reakcje mimiczne lub behawioralne”.

Kolejne teorie – rosyjskiego fizjologa Iwana Pawłowa, amerykańskiego psychologa Johna Watsona czy południowoafrykańskiego psychiatry Josepha Wolpego – mówią, że fobia jest efektem warunkowania, czyli uczenia się, ale bez udziału świadomości. Najprościej rzecz ujmując, chodzi o skojarzenia z nieprzyjemną sytuacją konkretnej, ale neutralnej rzeczy. Na przykład dziecko, które było świadkiem poważnej kłótni rodziców przy obiedzie, może nabawić się mizofonii, czyli źle reagować na stukanie sztućców o talerze.