Klęska. Gdy kilka tygodni po załamaniu się niemieckiej kontrofensywy w Ardenach, 12 stycznia 1945 r. ruszyła ofensywa Armii Czerwonej znad Wisły, było jasne, że są to ostatnie miesiące tysiącletniej Rzeszy. Swe 56 urodziny Hitler obchodził w oblężonym Berlinie. W następnych dniach zdołał jeszcze pozbawić urzędów Göringa i Himmlera, których uznał za zdrajców. Pierwszy z nich ośmielił się zapytać, czy nie nadeszła pora przejęcia przezeń władzy. Reichsführer SS z kolei próbował sondować możliwość zawarcia separatystycznego pokoju na Zachodzie. Już na konferencji w Casablance w styczniu 1943 r. Roosevelt i Churchill ogłosili, że oczekują od Rzeszy i jej sojuszników wyłącznie bezwarunkowej kapitulacji. Wkrótce takie samo stanowisko zajął ZSRR. Działania wojenne przeciwko państwom osi miały zostać wstrzymane dopiero wówczas, gdy zgodzą się one całkowicie oddać swój los w ręce zwycięzców. 25 kwietnia 1945 r. wojska radzieckie spotkały się z amerykańskimi w Torgau nad Łabą. 30 kwietnia Hitler zastrzelił się w swym bunkrze pod gruzami kancelarii Rzeszy. W podyktowanym poprzedniego dnia testamencie na następcę w fotelu prezydenta oraz na stanowisku naczelnego dowódcy sił zbrojnych wyznaczył admirała Karla Dönitza, przebywającego w północnych Niemczech. Kanclerzem został Joseph Goebbels, który jednak wkrótce również popełnił samobójstwo. Kapitulacja. 2 maja broń złożyła załoga Berlina. W następnych dniach kapitulowały przed zachodnimi aliantami kolejne niemieckie zgrupowania. Było to zgodne z taktyką Dönitza, by opóźnić kapitulację wobec ZSRR. Chciał, by jak najwięcej oddziałów mogło wyrwać się z frontu wschodniego. W ten sposób z 3340 tys. niemieckich żołnierzy tam walczących, aż 1850 tys. mogło trafić do obozów jenieckich Anglosasów. Nad ranem 7 maja gen. Alfred Jodl w imieniu niemieckich sił zbrojnych podpisał w kwaterze gen. Dwighta Eisenhowera w Reims akt bezwarunkowej kapitulacji (wchodziła w życie dnia następnego od godz. 23.01). Obecny był przy tym radziecki generał, ale Moskwa domagała się powtórzenia ceremonii w stolicy pokonanej Rzeszy, w większej oprawie, podkreślającej równoprawność sojuszników. Nastąpiło to w Berlinie-Karlshorst, szesnaście minut po północy, 9 maja. Podpis w imieniu niemieckiego Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych złożył m.in. feldmarszałek Wilhelm Keitel, a ze strony alianckiej marszałek Gieorgij Żukow oraz brytyjski marszałek lotnictwa sir Arthur Tedder. Ze względu na trudności z przekazaniem informacji o kapitulacji niektóre niemieckie zgrupowania stawiały opór jeszcze kilka dni. Jednocześnie opodal granicy z Danią, we Flensburgu (Szlezwik-Holsztyn), urzędował gabinet tymczasowy powołany przez Dönitza. Wobec tego kilkuosobowego gremium, którym kierował wieloletni minister finansów hr. Lutz Schwerin von Krosigk, władze brytyjskie początkowo wydawały się mieć pewne plany. Sam Dönitz w wygłoszonym 8 maja przemówieniu radiowym przyznał jednak, że władzę sprawują mocarstwa okupacyjne. Gdy pod naciskiem ZSRR członkowie jego rządu zostali 23 maja aresztowani, następca Hitlera zdążył jeszcze wydać pisemne oświadczenie, że sam formalnie nie rezygnuje ze stanowiska, a tym samym jego gabinet pozostaje legalnym przedstawicielstwem wciąż istniejącej Rzeszy. Nie miało to już żadnego znaczenia. Dyskusje wokół przyszłości Niemiec. Przywódcy antyhitlerowskiej koalicji od dłuższego czasu zastanawiali się nad dalszym losem Niemiec. Przez pewien czas rozważano możliwość ich podziału; jeden z planów, opracowany przez amerykańskiego sekretarza skarbu Henry’ego Morgenthaua przewidywał poza tym także całkowitą likwidację niemieckiego przemysłu ciężkiego. W 1944 r. do opracowania propozycji dotyczących przyszłości Niemiec powołano obradujące w Londynie gremium, nazwane Europejską Komisją Doradczą, z udziałem przedstawicieli Wielkiej Trójki, uzupełnionej później o przedstawiciela Francji. Ciągnące się w nim dyskusje nie doprowadziły do osiągnięcia porozumienia. W każdym razie jeszcze podczas jałtańskiej konferencji Wielkiej Trójki (luty 1945 r.) brano pod uwagę możliwość rozczłonkowania Niemiec. W maju jednak Stalin w przemówieniu radiowym oznajmił, że ZSRR nie dąży do podziału państwa niemieckiego. Wcześniej już zgodzono się, że pokonane Niemcy zostaną poddane okupacji i tymczasowo podzielone na strefy okupacyjne (Berlin – na sektory); na konferencji jałtańskiej ustalono przy tym, że czwartym mocarstwem okupacyjnym będzie Francja. Deklaracja berlińska. 5 czerwca w Berlinie spotkali się naczelni dowódcy czterech zwycięskich mocarstw. W podpisanej tego dnia deklaracji stwierdzili, że winne rozpętania wojny Niemcy poniosły całkowitą klęskę i bezwarunkowo skapitulowały, a w pokonanym kraju nie funkcjonuje żaden rząd. W tej sytuacji władzę najwyższą przejmują w Niemczech rządy Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, ZSRR i Francji. Przyszłe granice oraz status Niemiec miały zostać określone później. Przy okazji wydano oświadczenia o podziale terytorium Niemiec (w granicach z 31 grudnia 1937 r.) na cztery strefy okupacyjn