Syntezy. Rzadko który okres historyczny doczekał się tak obszernej i różnorodnej literatury przedmiotu, jak dzieje Trzeciej Rzeszy. Polski czytelnik, poszukujący książek wartościowych i jednocześnie interesująco napisanych, stanie raczej w obliczu trudności z wyszukaniem na księgarskich i bibliotecznych półkach prac ważnych, przydatnych i kompetentnie opracowanych. Zbyt dużo bowiem mamy książek powierzchownych, rojących się od błędów, napisanych w pośpiechu, na siłę sensacyjnych.
Na początek wypada odnotować popularne, wciąż warte lektury, choć w wielu miejscach przestarzałe opracowanie Franciszka Ryszki „Noc i mgła. Niemcy w okresie hitlerowskim” (1962; ostatnie wydanie 1997). Ten nieżyjący już znawca narodowego socjalizmu jest też autorem fundamentalnego, lecz wymagającego uważnej lektury studium „Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy” (1964; wyd. 2 zmienione, 1974; wyd. 3, 1985) czy wciąż inspirujących „U źródeł sukcesu i klęski. Szkice z dziejów hitleryzmu” (wyd. 2 poszerzone, 1975). Lapidarnością stylu i oryginalnością wielu spostrzeżeń odznacza się z kolei „Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945” Jerzego Krasuskiego (1969 i kolejne wydania).
Dysponujemy przełożonymi na polski nowymi, syntetycznymi opracowaniami autorów zachodnich. Znany niemiecki historyk Norbert Frei jest autorem niedużego, lecz gęstego opracowania „Państwo wodzowskie. Rządy narodowosocjalistyczne w latach 1933–1945” (2000; tu i dalej wyłącznie daty polskich wydań), wyposażonego przy tym w nieduży wybór ciekawych dokumentów. Już sam podtytuł zdradza, że książka niemal zupełnie koncentruje się na wewnętrznej historii; rozczarowany będzie jednak nie tylko czytelnik szukający w niej informacji o polityce zagranicznej, lecz także ten, którego interesowałaby problematyka militarna.