Ruś Kijowska ok. 800 Bezpośrednie kontakty między kaganatem chazarskim a Skandynawią szlakiem wołżańskim 838 Pierwsze ruskie poselstwo w Bizancjum/Konstantynopolu 840–842 Ruskie najazdy na posiadłości bizantyjskie (Krym, Amastryda) 860 Najazd Waregów i Słowian na Bizancjum zakończony układem o miłości i przyjaźni 862 Poselstwo do Waregów sprowadza Ruryka, który obejmuje władanie Nowogrodem – symboliczny początek historii państwowości ruskiej ok. 863 Cyryl i Metody tworzą alfabet słowiański – głagolicę 864 Askold zdobywa Kijów 882 Kijów, przejęty przez Olega, stolicą połączonej Rusi północnej i południowej 884 Wojna z Chazarami (do 885); Oleg podbija Siewierzan i Radymiczów 907 Wyprawa Olega na Bizancjum; ruscy kupcy uwolnieni od ceł 945 Powstanie Drewlan i śmierć Igora, władzę obejmuje Olga 946–947 Olga ustanawia ścisłe reguły poboru podatków i danin 957 Poselstwo Olgi do Bizancjum; chrzest Olgi (pod imieniem Helena) 988 Chrzest Rusi za Włodzimierza I Wielkiego 988 Pierwsze monety bite w Kijowie: srebrniki i zlatniki X/XI w. Kodeks Nowogrodzki – spisany w języku starocerkiewnosłowiańskim najstarszy zabytek piśmiennictwa ruskiego 1016 „Prawda Jarosława” – zbiór praw Rusi Kijowskiej 1018 Kijów zdobyty przez Bolesława Chrobrego, wspierającego Światopełka Przeklętego 1039 Sojusz z Polską (do 1047) ok. 1040 Pierwsze latopisy 1046 Pokój z Bizancjum 1051 Powstaje klasztor Ławra Pieczerska 1054 Śmierć Jarosława Mądrego, początek rozdrobnienia Rusi; Wielka Schizma – rozdział Kościoła na wschodni i zachodni 1091 Ostani bunt pogan zarejestrowany w ruskich kronikach 1092 Wojna z Połowcami (do 1094) 1097 Zjazd sześciu ruskich książąt w Lubeczu – koniec walk o dziedzictwo Światosławowiczów (od 1094), próba zjednoczenia Rusi, ustalenie zasad dziedziczenia i wyznaczenie dzielnic 1103 W Dołobsku ostatni zjazd książąt kijowskich 1110 Powstaje „Powieść lat minionych” 1116 Założenie Włodzimierza nad Klaźmą przed 1125 „Pouczenie” Włodzimierza Monomacha – pierwszy świecki manifest 1132 Zm. Mścisław I Harald; ostateczny podział Rusi 1136 Wygnanie Wsiewołoda Gabriela z Nowogrodu – powstaje Republika Nowogrodzka 1147 Pierwsze wzmianki o Moskwie założonej przez Jurija Dołgorukiego 1185 Nieudana wyprawa Igora na Połowców daje pretekst do napisania „Słowa o pułku Igora” 1223 Zwycięstwo Mongołów w bitwie nad Kałką 1230 Głód i zaraza „w całej ziemi ruskiej” 1236 Najazd Batu-chana na Bułgarów Kamskich; Aleksander Newski księciem Nowogrodu 1237 Najazd Mongołów na Ruś 1240 Bitwa nad Newą – zwycięstwo Aleksandra Newskiego nad Szwedami; Mongołowie zdobywają Kijów; nałożenie daniny na księstwa ruskie 1242 Bitwa na lodzie – zwycięstwo Aleksandra Newskiego nad Zakonem Krzyżackim; po śmierci Ugedeja (1241) Batu-chan wraca do Mongolii 1243 Pierwsza podróż ruskiego księcia (Jarosław II) do chana po jarłyk 1250 Założenie Lwowa 1257–1259 Spis ludności ruskiej w celu ustalenia daniny należnej Złotej Ordzie 1268 Koalicja książąt ruskich bije wojska niemiecko-duńskie pod Rakvere – powstrzymanie niemiecko-duńskiej ekspansji na 30 lat 1269 Układ Nowogrodu z Hanzą 1299 Przeniesienie metropolii z Kijowa do Włodzimierza (metropolita Maksym) 1311 W Nowogrodzie powstaje pierwsza świątynia pod wezwaniem św. Włodzimierza równego apostołom, początek kultu Włodzimierza I Wielkiego 1320 Litewski książę Gedymin podbija Kijowszczyznę 1325 Piotr jako pierwszy metropolita kijowski stale przebywa w Moskwie (oficjalne przeniesienie metropolii Teognost w 1328) ok. 1335 Siergiusz z Radoneża zakłada monastyr 71 km na północ od Moskwy, przyszłą Ławrę Troicko-Siergijewską 1350 Epidemia dżumy (do 1351) 1362 Kolejna epidemia dżumy na ziemiach ruskich (do 1366) Ruś Moskiewska 1380 Bitwa na Kulikowym Polu – rozstrzygające zwycięstwo Dymitra Dońskiego w wojnie z Mamajem rozpoczyna proces uniezależniania się Moskwy od Złotej Ordy 1382 Tochtamysz zdobywa Moskwę, dokonuje rzezi mieszkańców, a samo miasto po splądrowaniu pali; po raz pierwszy Rusini użyli w boju broni palnej 1401 Gramota Wasyla I uwalnia „ludzi cerkiewnych” spod sądu książęcego 1404 Pierwsza wzmianka o zegarze na wieży Kremla 1405 Teofan Grek, Andriej Rublow i Prochor z Gorodca dekorują Sobór Zwiastowania na Kremlu 1410 W bitwie pod Grunwaldem biorą udział chorągwie ruskie 1421 Głód „w całej ziemi ruskiej” (do 1422) 1427 Początek rozpadu Złotej Ordy – powstaje Chanat Krymski i Chanat Uzbecki (1428) 1429 Założenie Monastyru Sołowieckiego 1430 Powstaje pierwsze ruskie osiedle nad Kamą – Sól Kamska (ob. Solikamsk) 1436 Powstaje Chanat Kazański – dalszy rozpad Złotej Ordy 1459 Podział ruskiej metropolii prawosławnej na dwie: autokefaliczną moskiewską i podlegającą Konstantynopolowi kijowską; powstaje Chanat Astrachański 1465 Moskwa obejmuje kontrolę nad Jugrą 1472 Ślub Iwana III z Zoe Paleolog – Moskwa następcą Bizancjum 1475 Iwan III zaprasza włoskich architektów, rusza gruntowna przebudowa Kremla (do 1508) 1478 Ostateczne podporządkowanie Nowogrodu Moskwie 1480 Tzw. Impas na Ugrze – Iwan III powstrzymuje wojska chana Wielkiej Ordy Achmata nad rzeką Ugrą, umowny koniec jarzma mongolskiego 1491 Pierwsza ekspedycja geologiczna wysłana nad Peczorę w poszukiwaniu rud srebra 1493 Iwan III przyjmuje tytuł władcy całej Rusi 1497 Pierwszy „Sudiebnik” – zbiór jednolitych praw dla całego kraju; pierwsze moskiewskie poselstwo do sułtana w Konstantynopolu 1499 Pierwszy przekład Biblii na język cerkiewnosłowiański, tzw. Biblia Gienadiusza 1520 Oficjalne przyłączenie Riazania i Pskowa do Moskwy 1523–1524 W listach do diakona Michaiła Munechina i wielkiego księcia Wasyla III mnich monastyru św. Elezeara w Pskowie Filoteusz formułuje teorię Trzeciego Rzymu 1535 Utworzenie Prikazu (urzędu) Spraw Wojskowych; reforma pieniężna – ustanowienie jednolitego systemu monetarnego w kraju Ok. 1540 Metropolita Makary redaguje „Mineje Czytane”, oficjalny ruski kalendarz liturgiczny Carstwo Rosji 1547 Iwan IV Groźny przyjmuje tytuł cara Wszechrusi (uznany przez patriarchę Konstantynopola w 1561) 1550 Sudiebnik (kodyfikacja praw) Iwana Groźnego 1552 Zdobycie Kazania 1556 Zdobycie Astrachania, chanat podporządkowany Moskwie 1564 „Apostoł” – pierwsza książka drukowana w Moskwie 1565 Iwan Groźny wprowadza opryczninę 1578 Wyprawa Jermaka na Syberię (do 1585) 1605 Dymitr Samozwaniec I zajmuje Moskwę 1610 Królewicz Władysław Waza carem Rosji 1612 Polska załoga opuszcza Kreml 1613 Michaił Romanow wybrany na cara 1621 Na dworze cara pojawiają się pierwsze gazety 1626 Reforma wojska – najęcie 5 tys. zagranicznych piechurów i specjalistów 1627 Reforma państwa – ograniczenie władzy namiestników 1631 Powstaje Akademia Kijowsko-Mohylańska 1632 Podbicie Jakutów 1634 Pierwsza huta szkła pod Moskwą 1640 Pierwsza wyprawa kozaków na Amur 1644 Podbój Buriatów 1649 Ułożenie soborowe, zbiór praw, absolutna władza szlachty nad chłopami 1652 Nikon patriarchą Moskwy i Rusi; pierwsze starcie zbrojne z Chinami; złożenie Irkucka 1654 Epidemia „morowej zarazy”, w niektórych rejonach wymiera do 85 proc. ludności 1656 Kryzys finansowy, decyzja o biciu monety z miedzi, jej skutkiem bunt miedziany w Moskwie (1662) 1668 Sołowieckie powstanie raskolników (do 1676) przeciw reformom Nikona 1670 Powstanie Stieńki Riazina (do 1671) 1682 Bunt strzelców w Moskwie (Chowańszczyzna) 1689 Traktat z Chinami w Nerczyńsku 1697 Wielkie Poselstwo Piotra I do Europy Zachodniej (do 1698) 1699 Wprowadzenie kalendarza juliańskiego i obowiązkowego poboru 1701 Ukaz Piotra I zabraniający padania na kolana przed carem 1703 W Moskwie ukazuje się pierwsza publiczna gazeta drukowana „Wiedomosti”; założenie Sankt-Petersburga (od 1712 oficjalna stolica kraju) 1704 Zakaz uśmiercania dzieci z wadami wrodzonymi i pozamałżeńskich 1708 Reforma administracyjna – podział Rosji na 8 (później 11) guberni z wojewodami na czele; monopol państwa na sól i tytoń 1709 Zwycięstwo Piotra I nad wojskami szwedzkimi pod Połtawą 1710 Wprowadzenie grażdanki 1711 Likwidacja dumy bojarskiej i utworzenie Senatu 1714 Reforma szlachty; ukaz o bezpłatnym obowiązkowym powszechnym nauczaniu; rosyjska flota bije Szwedów pod przylądkiem Gangut 1716 Regulamin wojskowy – utworzenie stałej armii 1718 Reorganizacja organów władzy centralnej; reforma sądowa i podatkowa; ukaz o utworzeniu pierwszego w Petersburgu browaru Imperium Rosyjskie 1721 Powstaje Świątobliwy Synod Rządzący; Senat znosi tytuł cara i ogłasza Piotra I imperatorem 1722 Tabela rang 1724 Ufundowanie Akademii Nauk 1725 Pierwsza ekspedycja Vitusa Beringa (druga 1733–43) 1727 Ukaz o deportacji Żydów z Rosji 1735 Kampania reńska wojny o sukcesję polską – po raz pierwszy wojska rosyjskie docierają do zachodniej Europy 1736 Ukaz o przywiązaniu robotników do fabryk i o prawie fabrykantów do zsyłania robotników 1749 Odkrycie pierwszego w Rosji złoża ropy naftowej 1753 Otwarcie państwowych banków pożyczkowych: kupieckiego i szlacheckiego 1754 Reformy gospodarcze Piotra Szuwałowa 1755 Otwarcie Uniwersytetu Moskiewskiego 1756 W Petersburgu otwarcie pierwszego stałego teatru dramatycznego w Rosji 1757 Utworzenie Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu 1760 Wojska rosyjskie w Berlinie; szlachta otrzymuje prawo do zsyłania chłopów na Syberię 1762 Piotr III likwiduje Tajną Kancelarię i znosi tortury; pieniądz papierowy; szlachta uwolniona od obowiązku służby wojskowej; sojusz z Prusami; przewrót państwowy – Katarzyna II carycą 1764 Likwidacja Hetmanatu na Ukrainie, objęcie pańszczyzną chłopów ukraińskich, sekularyzacja cerkiewnych i klasztornych majątków ziemskich 1767 „Nakaz” Katarzyny Wielkiej – koncepcja oświeconego absolutyzmu, w której sformułowała zasady polityki i systemu prawnego 1769 Ustanowienie Orderu św. Jerzego 1772 Pierwszy rozbiór Polski 1773 Powstanie Pugaczowa 1774 Traktat pokojowy w Küczük Kajnardży (niepodległość Chanatu Krymskiego) 1775 Reforma gubernialna – zwiększenie ich liczby do 51 1780 Deklaracja Katarzyny II o tzw. zbrojnej neutralności w amerykańskiej wojnie o niepodległość; traktat gieorgijewski o dobrowolnym przyłączeniu wschodniej Gruzji do Rosji 1783 Manifest Katarzyny II o przyłączeniu Krymu do Rosji; powstanie Floty Czarnomorskiej; objęcie pańszczyzną chłopów na lewobrzeżnej Ukrainie 1789 Nakaz deportacji wszystkich podejrzewanych o sympatyzowanie z rewolucją francuską 1790 Ukazuje się „Podróż z Petersburga do Moskwy” Radiszczewa nawołująca do zniesienia poddaństwa chłopów i likwidacji despotycznych rządów; ukaz Katarzyny II o powrocie wszystkich Rosjan z Francji; oblężenie Izmaiłu (wzięty szturmem przez Suworowa 11.12) 1793 Drugi rozbiór Polski; po egzekucji Ludwika XVI Katarzyna zrywa wszystkie układy zawarte z Francją 1794 Rzeź Pragi – koniec powstania kościuszkowskiego 1795 Trzeci rozbiór Polski 1812 Wtargnięcie Napoelona do Rosji – Wojna Ojczyźniana 1813 Bitwa narodów pod Lipskiem 1825 Powstanie dekabrystów 1826 Utworzenie III Oddziału Kancelarii Osobistej Jego Cesarskiej Mości i korpusu żandarmów – tajnej policji politycznej 1830 Powstanie listopadowe w Polsce 1835 Nowy status Żydów 1837 Otwarcie pierwszej w Rosji linii kolejowej z Sankt-Petersburga do Carskiego Sioła (26 km) 1839 Reforma pieniężna – oficjalną walutą rubel srebrny 1849 Interwencja wojsk rosyjskich na Węgrzech 1851 Połączenie kolejowe Moskwa–Petersburg 1856 Traktat pokojowy w Paryżu kończy wojnę krymską; początek reform Aleksandra II 1860 Traktat pekiński – przyłączenie do Rosji Kraju Ussuryjskiego 1861 Manifest 19 lutego – likwidacja pańszczyzny 1863 Powstanie styczniowe w Polsce 1864 Reforma ziemska i sądowa; zdobycie Taszkientu 1867 Alaska sprzedana USA 1873 Porozumienie angielsko-rosyjskie o rozgraniczeniu sfer wpływów w Azji Środkowej 1875 W zamian za Wyspy Kurylskie Rosja oddaje Japonii południowy Sachalin 1886 Otwarcie Kolei Zakaspijskiej 1887 Traktat reasekuracyjny z Niemcami 1891 Rozpoczęcie budowy Kolei Transsyberyjskiej (do 1916); głód w Rosji (do 1892) 1897 Witte przeprowadza reformę pieniądza 1898 Pierwszy zjazd SDPRR 1904 Zaskakujący napad Japończyków na eskadrę rosyjską w Port Artur 1905 Upadek Port Artur; strajki w Warszawie i w Zakładach Putiłowskich; krwawa niedziela w Petersburgu; klęska floty rosyjskiej pod Cuszimą; bunt na pancerniku „Potiomkin”; „Manifest październikowy” – przyznanie swobód obywatelskich, amnestia, prawa wyborcze dla wszystkich warstw społecznych, utworzenie parlamentu – Dumy Państwowej: manifest cara o zmiejszeniu i zlikwidowaniu wykupu od pańszczyzny 1906 Wybory do Dumy; Mikołaj II ogłasza konstytucję, w której podtrzymuje zasadę samodzierżawia 1914 Wybuch Wielkiej Wojny 1915 Car naczelnym wodzem 1916 Ofensywa Brusiłowa; spiskowcy zabijają Rasputina 1917 Rewolucja lutowa; abdykacja Mikołaja II; przewrót bolszewicki; dekrety Rady Komisarzy Ludowych o pokoju i o ziemi; w Kijowie deklaracja powstania Ukraińskiej Republiki Ludowej; pierwsza nacjonalizacja zakładu przemysłowego przez bolszewików; powstaje Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (Czeka) Rosja Sowiecka/ZSRR 1918 Dekret Rady Komisarzy Ludowych o utworzeniu Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej; dekret o rozdziale Cerkwi od państwa; wprowadzenie kalendarza gr