Zanim na tronie zasiedli Romanowowie jako carowie Wielkiej, Małej i Białej Rusi, a Piotr zaczął budować imperium – kraje ruskie przeszły okres rozproszenia i rywalizacji, jarzma tatarskiego, zbierania ziem i Wielkiej Smuty.
Najważniejsze daty z historii Rusi, Rosji i ZSRR.
Syberię, zaplecze surowcowe Rosji, zdobyli dla carów kozacy, a oswajali ją urzędnicy, kupcy, chłopi, zesłańcy i uczeni.
Odpryskiem eksploracji Syberii stała się czasowa obecność Rosji na kontynencie amerykańskim i Pacyfiku.
Jaki był ten car, czego i w jaki sposób dokonał, że uwielbienie i szacunek Rosjan do dziś mieszają się z lękiem?
Dwa wieki. Zamyka je rok 1917. Rok dwóch rewolucji, abdykacji Mikołaja II i rozpadu Cesarstwa Rosyjskiego. Dokładnie 196 lat wcześniej zaczynała się formalnie historia tego imperium.
Prawosławie ukształtowało ruski świat, tak jak samowładztwo.
Od przeszło pięciu wieków mesjanistyczna teoria Moskwy jako Trzeciego Rzymu zachowuje podziwu godną żywotność, ba – w poszczególnych okresach staje się nawet znacznie bardziej popularna niż w dobie swych narodzin.
Tak jak i państwo miała swoje wzloty i upadki. Tak jak Imperium Rosyjskie/sowieckie jest połączeniem Wschodu i Zachodu, nowoczesności technologicznej i zacofania, bohaterstwa żołnierzy i pogardy dla ich życia. Jest jak Rosja – pełna sprzeczności.
Rosja długo nie miała dostępu do otwartych mórz, dlatego jej flota była aktorem drugiego planu. Przypomniała o sobie za sprawą symbolicznego wystrzału z krążownika „Aurora”.
Po przyłączeniu do państwa Romanowów bezkresów Syberii, od XVIII w. Rosja skierowała się na nowe ziemie, Kaukaz oraz Azję Środkową.
Polityka carskiej Rosji nie udaremniła, ale jedynie spowolniła rozwój ukraińskiego ruchu narodowego, a zarazem nadała jego hasłom antyrosyjskie ostrze. Elity rosyjskie okazały się niezdolne do pozyskiwania Ukraińców.
Pod koniec XIX w. ogromny obszar Rosji zamieszkiwało ponad 100-milionowe społeczeństwo, niejednolite pod względem narodowościowym, wyznaniowym i społecznym. Niekiedy te różnice stwarzały duże problemy, z którymi władze nie potrafiły sobie poradzić.
Spożycie ruszyło w okresie, gdy Moskwa łączyła pod swoim panowaniem ziemie ruskie.
Historia kolei w Rosji zawsze była fascynującym pomieszaniem polityki i gospodarki.
Cesarstwu Rosyjskiemu nie udało się stworzyć ideologii, która pociągnęłaby za sobą wszystkich poddanych imperium. A poglądy elit rozpięły się w XIX w. między okcydentalizmem a słowianofilstwem.
Skuteczne reformy ograniczające autokratyczną władzę, podjęte w XIX w., mogły otworzyć Rosji inną drogę rozwoju. Tak się wszakże nie stało. Dlaczego?
Mija 100. rocznica zamordowania przyjaciela carskiego dworu.
Bolszewicy obalili carat, ale nie zmienili w istocie charakteru rosyjskiego państwa. Dlatego dzieje Związku Sowieckiego są historią ostatniego europejskiego imperium.
Programy kosmiczne to mieszanka naukowych pasji, militarnych zamówień i mocarstwowych rywalizacji.
W latach 80. ukuto w Rosji powiedzenie: „reformy zaczynają się wtedy, gdy kończą się pieniądze za ropę i gaz”. Wymuszone sytuacją chaotyczne zmiany sprawiły, że próby naprawy ZSRR zakończyły się jego rozpadem. Najbardziej trwałym dorobkiem Gorbaczowa i Jelcyna stał się system rządów prezydenckich.
Nic nie łączy Rosjan tak jak Wielka Ojczyźniana. Dlatego władze, a w ślad za nimi wszyscy obywatele, wysyłają wyraźny komunikat: wojny nam nie ruszajcie.
W rosyjskiej rzeczywistości sztuka była tym ciekawsza, im słabsza stawała się władza. I w przeciwieństwie do dyktatorów – sztuka potrafi(ła) przetrwać.
Władza absolutna lubi być chwalona, więc dużo było w historii Rosji/ZSRR literatury propagandowej, dworskiej, socrealistycznej. Ale znajdziemy obrazy życia poza nią.
Historia filmu w Rosji przypada w znacznej mierze na czasy Związku Sowieckiego. A Lenin uważał, że „kino, to najważniejsza ze sztuk”. I tu właśnie najbardziej zaznaczyło się centralne planowanie działań twórców i artystów.
Chronologicznie, wybór autorski
Rosjan i Niemców przez wieki łączyły wzajemne fascynacje i interesy, dzieliły ideologie i wojny. Obie nacje zbudowały imperia. Pośrodku tej historii była Polska.
Rosja Putina: od liberalnych reform do autorytarnej stagnacji.
O stosunkach polsko-rosyjskich i relacjach Polaków i Rosjan opowiada Paweł Kowal, historyk i politolog.
