15 arcydzieł kinematografii rosyjskiej

1 „Pancernik Potiomkin” (1925, reż. Siergiej Eisenstein). Arcydzieło sowieckiej propagandy, jednocześnie jeden z najwybitniejszych filmów w historii kina. Prosta fabuła oparta na jednym wydarzeniu (autentycznym) rewolucji 1905 r.: buncie marynarzy na krążowniku „Kniaź Potiomkin”. Brak indywidualnego bohatera wynikał z marksistowskiej koncepcji rozwoju historii (masa jako podmiot procesu dziejowego). Plus sekwencja na schodach odeskich – arcydzieło montażu, jedna z najsławniejszych sekwencji filmowych. 2 „Matka” (1926, reż. Wsiewołod Pudowkin). Adaptacja wydanej w 1906 r. powieści Maksyma Gorkiego, stanowiącej wzór dla późniejszej powieści socrealistycznej. Modelowy przykład opowieści o dojrzewaniu ideologicznym perfekcyjnie przedstawiony przez drugiego – obok Eisensteina – z klasyków sowieckiego kina lat 20. Przejmująca rola Wiery Baranowskiej. 3 „Człowiek z kamerą” (1929, reż. Dziga Wiertow). Klasyk kreacyjnego dokumentu. Jeden dzień z życia współczesnego miasta. Typowo awangardowa fascynacja nowoczesnością i industrializacją, w tym przypadku podlana komunistycznym mitem przemysłowej modernizacji. Brawurowy montaż i elementy autotematyczne autorstwa twórcy grupy filmowej Kino-oko (Dziga Wiertow to pseudonim; urodzony w Białymstoku reżyser naprawdę nazywał się Denis Kaufman). 4 „Czapajew” (1934, reż. Bracia Wasiliewowie). Ulubiony film Stalina. Klasyk kina wojennego mitologizujący wojnę domową. Oparta na wspomnieniach Dymitra Furmanowa historia Wasilija Czapajewa – jednego z dowódców Armii Czerwonej. Film Gieorgija i Siergieja Wasiliewów (występujących pod pseudonimem bracia, choć braćmi nie byli) w ogromnym stopniu przyczynił się do wykreowania heroicznej legendy. 5 „Świat się śmieje” (1934, reż. Grigorij Aleksandrow). Pierwsza sowiecka komedia muzyczna zrealizowana według amerykańskich wzorców. Bezpretensjonalna historia o pastuchu Kostii i młodej służącej Aniutce. Przebojowe piosenki autorstwa Izaaka Dunajewskiego w wykonaniu Leonida Utiosowa (grającego główną rolę) i jego zespołu Tea-jazz. Film nie znalazł uznania w oczach Stalina, a jego scenarzysta, znany dramaturg Nikołaj Erdman, został w czasie zdjęć aresztowany. Mimo to obraz okazał się jednym z najbardziej lubianych sowieckich filmów. 6 „Lecą żurawie” (1957, reż. Michaił Kałatozow). Klasyk kina odwilżowego, Złota Palma na festiwalu w Cannes w 1958 r. Wojenny melodramat będący wariacją na znany skądinąd w sowieckim kinie lat 40. temat kobiecej wierności. Udane role młodych aktorów Tatjany Samojłowej i Aleksieja Batałowa – określające nowy, pozbawiony koturnowości typ bohaterów kina. 7 „Ballada o żołnierzu” (1959, reż. Grigorij Czuchraj). Kolejny klasyk odwilży i kolejna nagroda w Cannes (nagroda specjalna jury), a także szereg innych nagród. Mało wiarygodny obraz wojny, choć jednocześnie niezwykle udana, liryczna opowieść o młodym żołnierzu, który, otrzymawszy urlop, jedzie odwiedzić matkę. Reżyser (rocznik 1921), sam weteran wojenny, składa hołd pokoleniu młodych bijących się „za rodinu, za Stalina”. 8 „Andriej Rublow” (1966, reż. Andriej Tarkowski). Arcydzieło jednego z najbardziej cenionych w świecie rosyjskich twórców. Opowieść o wielkim malarzu ikon, która w ujęciu Tarkowskiego staje się przypowieścią o wierności własnemu powołaniu – artystycznemu i duchowemu zarazem. Jednocześnie nietuzinkowy obraz XV-wiecznej Rusi. Wybitna rola Anatolija Sołonicyna i znakomite zdjęcia Wadima Jusowa. 9 „Komisarz” (1967, reż. Aleksander Askoldow). Najsłynniejszy rosyjski półkownik i film (skądinąd debiut), który całkowicie złamał karierę Askoldowa. Adaptacja opowiadania Wasilija Grossmana, którego akcja dzieje się na Ukrainie w czasie wojny domowej. Historia kobiety-komisarz, z powodu ciąży odesłanej z wojska i zakwaterowanej u biednej żydowskiej rodziny. Film stał się ofiarą nagonki antysyjonistycznej, która w Związku Sowieckim (i nie tylko tam) rozpętała się w czasie wojny sześciodniowej. 10 „Tabor wędruje do nieba” (1976, reż. Emil Lotianu). Eksportowy hit sowieckiego kina lat 70. (główna nagroda na festiwalu w San Sebastian). Zrealizowana przez mołdawskiego reżysera adaptacja wczesnych opowiadań Maksyma Gorkiego. Barwny i nieco bajkowy obraz cygańskiego życia na rubieżach monarchii austro-węgierskiej. Plus prz