Cesarstwu Rosyjskiemu nie udało się stworzyć ideologii, która pociągnęłaby za sobą wszystkich poddanych imperium. A poglądy elit rozpięły się w XIX w. między okcydentalizmem a słowianofilstwem.
Być jak Francuzi i Niemcy. Rosjanie po raz pierwszy masowo zetknęli się z Zachodem podczas pogoni za wycofującym się Napoleonem w latach 1813–15. Zarówno Niemcy, jak i Francja wywarły na carskich żołnierzach duże wrażenie i zachęciły do porównań z ich ojczyzną. Oczywiście nie wszystko w Europie im się spodobało, jednak już po kilku dniach gołym okiem było widać, że na Zachodzie żyje się lepiej i łatwiej niż w Cesarstwie Rosyjskim. „Na Śląsk z Polski wjeżdżasz z takim uczuciem, jakbyś przyjechał z biednego, opustoszałego w świetnie wyposażony i gwarny dom” – pisał oficer rosyjskiej armii Fiodor Glinka, mimo iż w Księstwie Warszawskim żyło się i tak dostatniej niż w Rosji.
