Rozprawa z Polską. Piotr III, wielbiciel pruskiego drylu, wycofał jednak Rosję z tej ostatniej wojny bez żadnych zdobyczy terytorialnych, a po jego zamordowaniu na zlecenie małżonki Katarzyna II trzyma się już stale porozumienia z Prusami, którego celem jest ostateczne sparaliżowanie Polski i próba dokonania podobnej sztuki wobec Szwecji. W stosunku do Rzeczpospolitej ta sztuka, niestety, udała się, do spółki jeszcze z Austrią. Korumpowanie życia wewnętrznego Rzeczpospolitej rublami carskich ambasadorów i zastraszenie siłą rosyjskich bagnetów napotkało wreszcie oddolny masowy opór w postaci Konfederacji Barskiej (1768–72) – pierwszego wielkiego powstania polskiego przeciw imperialnej, obcej dominacji. Zdławiona została siłą militarną, którą prowadził m.in. początkujący wówczas geniusz bezlitosnego ataku na bagnety – Aleksander Suworow. Katarzyna II podjęła decyzję, że Polską należy się podzielić. Nastąpił I rozbiór. Poprzedziła go likwidacja resztek odrębności Ukrainy – skasowanie urzędu hetmana kozackiego w 1764, a tuż po I rozbiorze – ostateczne zniszczenie Siczy Zaporoskiej na rozkaz Katarzyny.
Wojna z Turcją. Zajęcie Krymu. Caryca prowadzi jednocześnie wielką wojnę z Turcją (1768–74), w której rosyjskie armie lądowe dochodzą po raz pierwszy nad Dunaj, a flota bałtycka pod komendą Aleksego Orłowa bije flotę turecką koło wyspy Chios i organizuje antyosmańskie powstanie w Grecji. Wojna kończy się pokojem w Kuczuk Kainardży, w którym Rosja poszerzyła swój dostęp do Morza Czarnego, a zarazem uzyskała możliwość wtrącania się w wewnętrzne sprawy Turcji (tak jak wcześniej w Rzeczpospolitej) pod pretekstem opieki nad prawosławnymi.