Tory wojny: Chiny, Mandżuria i Birma

Awantury w kotle mandżurskim. Kluczowym elementem wielu działań wojennych była Kolej Wschodniochińska. Kiedy na przełomie XIX i XX w. światowe mocarstwa walczyły o strefy wpływów w Chinach, szczególna rola przypadła Mandżurii, która stała się polem konfrontacji Rosji i Japonii. Dla umocnienia swojej obecności w tym regionie Rosjanie wymusili na Chinach koncesję na budowę linii kolejowej Czyta–Harbin–Władywostok. 1,5 tys. km eksterytorialnego szlaku obsadzonego rosyjskim wojskiem ukończono w 1903 r. Zbudowano też odnogę o długości 1022 km z Harbina do Port Artur, który trafił w ręce Rosjan. Jeszcze przed oddaniem linii, w 1900 r., chińscy powstańcy, tzw. bokserzy, pod Mukdenem (dziś Shenyang) wybili niemal do nogi jedną z ekip budowlanych. Odmowa Rosji połączenia kolei koreańskich z mandżurskimi stała się jednym z pretekstów do wojny rosyjsko-japońskiej. Nie bez przyczyny niemal wszystkie bitwy, łącznie z decydującym starciem pod Mukdenem, stoczono wzdłuż linii kolejowej. Na mocy kończącego wojnę traktatu z Portsmouth Japonia uzyskała kontrolę nad 735-kilometrowym odcinkiem – od tej chwili formalnie Kolei Południowomandżurskiej – od Port Artur do Changchun. Po zawirowaniach rosyjskiej wojny domowej kolej w 1920 r. została w całości obsadzona przez wojska chińskie. Cztery lata później, na mocy porozumienia pokojowego z ZSRR, stała się przedsięwzięciem wspólnym. W 1928 r. Czang Kaj-szek, chcąc zjednoczyć Chiny, wyruszył na Mandżurię. Jednym z epizodów tej ekspedycji było wysadzenie pod Mukdenem pociągu wiozącego Zhang Zuolina, faktycznego władcę prowincji. Następca Zhang Zuolina, jego syn Zhang Xueliang, uznał zwierzchnictwo Czang Kaj-szeka. Młody Zhang usiłował osłabić wpływy Japonii i ZSRR. Jednym z przedsięwzięć, jakie podjął, było przejęcie Kolei Wschodniochińskiej w połowie lipca 1929 r. Skutkiem była wojna, w której 16,5 tys. czerwonoarmistów pobiło 300-tysięczną armię Xuelianga. Dwa lata później, 18 września 1931 r., Japończycy podłożyli dynamit pod należący do nich odcinek torów Kolei Południowomandżurskiej. O napaść oskarżyli Chiny. Ta prowokacja posłużyła Japonii jako pretekst do opanowania Mandżurii i utworzenia tam marionetkowego państwa Mandżukuo. *** Mosty śmierci. Po ataku na Pearl Harbor i Filipiny w styczniu 1942 r. Japończycy zawarli sojusz z Syjamem (dziś Tajlandia). Pozwoliło im to na opanowanie Malajów i Singapuru oraz zajęcie Birmy. Dla skonsolidowania zdobyczy i uniezależnienia od transportu morskiego, narażonego na ataki aliantów, postanowili wybudować 415-kilometrowy szlak kolejowy łączący Bangkok z Rangunem. Linia prowadziła przez niezwykle trudny teren, ale rezerwuar darmowej siły roboczej w postaci jeńców był pod ręką. W czerwcu 1942 r. pierwszych 600 Brytyjczyków dotarło do Ban Pong, gdzie ich pierwszym zadaniem była bu