Potrójna przegrana. Po wypowiedzeniu przez Niemcy 1 sierpnia 1914 r. wojny Rosji z ambon odczytano list cesarza Wilhelma II: „Niechaj mój lud zbierze się tego dnia we wszystkich świątyniach kraju. Niech uroczyście i z powagą zwróci się do Boga, by On był z nami i błogosławił nasz oręż”. Pastorzy wiedzieli, co robić. Cesarz wszak był duchowym zwierzchnikiem państwowego Kościoła ewangelickiego. Powtarzali te same słowa co w 1813 r., gdy król Prus wzywał do walki z Napoleonem, i w 1870 r., podczas wojny z Francją. Narodowa euforia łączyła się z religijną, choć przed wojną, wraz z sukcesami socjaldemokratów, ludzie odwracali się od wiary. Teraz kościoły się zapełniły.
Także w 1917 r. zgadzano się z wiernopoddańczym listem dwustu pastorów polowych i profesorów teologii skierowanym do cesarza z okazji 400-lecia reformacji. Ale równocześnie jeden z pastorów zanotował, co żołnierze myślą o powtarzanym w kazaniach jak w litanii zwrocie „trzeba wytrwać”: „Kto zatem, nie zwracając uwagi na nastroje, wygłaszał kazanie w duchu wytrwania, na tego machano ręką”. I mimo kościelnych zaklęć i napisu na klamrze pasa „Bóg z nami” Niemcy wojnę przegrały.
Militarna klęska Niemiec w Wielkiej Wojnie była dla niemieckiego protestantyzmu trojaką katastrofą. Wraz z feudalnym ustrojem załamała się wielowiekowa struktura Kościołów luterańskich. Ich opoka – szlachta i konserwatyści – stracili władzę na rzecz socjaldemokratów uważanych za wrogów chrześcijaństwa. A przede wszystkim okazało się, że Bóg wcale nie był po stronie Niemców. Więc albo nie był sprawiedliwy, albo Niemcy byli sami sobie winni. Powszechne było poczucie oburzenia i krzywdy, a nie winy – którą Niemcom w znienawidzonym przez nich traktacie wersalskim (1918 r.