Pomocnik Historyczny

11. Czy Józef Piłsudski był dyktatorem?

Józef Piłsudski w listopadzie 1924 r. Józef Piłsudski w listopadzie 1924 r. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Buława marszałkowska wręczona Piłsudskiemu 14 listopada 1920 r.PAP Buława marszałkowska wręczona Piłsudskiemu 14 listopada 1920 r.

Zabrzmi to pewnie mało precyzyjnie, ale moim zdaniem Piłsudski był dyktatorem połowicznym.

Przez pierwsze miesiące po przewrocie majowym często pokazywał się publicznie, pisały o nim gazety, nie było wątpliwości, że odgrywa w państwie rolę pierwszoplanową. Apogeum tej aktywności przypadło na 1930 r. Potem już głównie się starzał, chorował, żył na osobności. Obraz starszego pana, który całe dnie przesiaduje przy stoliku, układając pasjansa, nie pasuje do wizerunku dyktatora trzymającego w ryzach cały kraj. Ale Piłsudski nawet w schyłkowej fazie życia pozostał postacią, bez której przyzwolenia nie mogło się stać nic ważnego na szczytach władzy.

Piłsudski piastował różne funkcje i stanowiska, a w początkach politycznej kariery działał w ramach szerszych gremiów i musiał liczyć się z głosem innych. Przeważnie jednak objawiał większe umiłowanie do monologu niż dialogu, a rozmówców starał się bardziej oczarować osobistym urokiem, niż przekonywać za pomocą argumentów. Z biegiem czasu zaczął skupiać wokół siebie takich sprzymierzeńców, którzy współpracę pojmowali jako posłuszeństwo. Ten mechanizm przesądził o składzie elity władzy po zamachu majowym.

Do krwawych walk w Warszawie doszło dość przypadkowo. Planowana pierwotnie przez Piłsudskiego demonstracja siły przekształciła się wskutek różnych okoliczności w starcia o dużym zasięgu i licznych ofiarach. Po ich zakończeniu zwycięzcy starali się wyciszyć emocje wywołane tą tragedią. Wojsko odesłano do koszar, Piłsudski dał się wybrać na prezydenta, a choć wyboru nie przyjął, zamach został w pewnym sensie zalegalizowany przez parlament. Nie zmieniało to faktu, że w maju 1926 r. prawowite władze zostały obalone przez wojskową rebelię. Skutki tego wydarzenia miały charakter nieodwracalny. Kto przejmuje rządy siłą, raczej nie daje się ich potem pozbawić przy pomocy kartki wyborczej.

Pomocnik Historyczny „100 pytań na 100 lat” (100134) z dnia 09.07.2018; II RP; s. 17
Reklama