Pomocnik Historyczny

31. Czy Polacy współuczestniczyli w Holokauście?

Szkoła tzw. granatowej policji w Nowym Sączu, 1941 r. Szkoła tzw. granatowej policji w Nowym Sączu, 1941 r. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Getto w  Warszawie, 1940 r.Getty Images Getto w Warszawie, 1940 r.

Każdy naród okupowanej Europy w większym lub mniejszym stopniu przyczynił się do zagłady europejskich Żydów. Polacy nie są wyjątkiem. Dyskutować można jedynie o skali i motywach współudziału w niemieckim dziele eksterminacji. Z punktu widzenia historii Zagłady nazistowską okupację w Polsce można podzielić na trzy okresy: wprowadzanie antyżydowskiego ustawodawstwa i gettoizacja (1939–42), likwidacja gett (1942–43) i Judenjagd, czyli polowanie na ukrywających się żydowskich zbiegów (jesień 1942 – styczeń 1945). W każdym z tych okresów Polacy włączali się i byli włączani na różne sposoby w niemiecką politykę wyniszczenia Żydów.

Wczesne zarządzenia niemieckie ograniczyły (a następnie odebrały) Żydom prawo dysponowania własnością. Wtedy też pojawiły się możliwości zorganizowanego rabunku, z których korzystali tzw. treuhänderzy, czyli powiernicy, w których ręce władze przekazały nadzór nad zagrabionymi nieruchomościami żydowskimi. Polscy powiernicy pojawili się w Krakowie już późną jesienią 1939 r., a w Warszawie (gdzie wyznaczały ich polskie sądy) wiosną i latem 1940 r. W grudniu 1939 r. Niemcy nakazali Żydom nosić opaski z gwiazdą Dawida, a następnie zmusili ich do przeniesienia się do gett. Poruszanie się poza gettem bez opaski podlegało surowym karom, z czego korzystały rzesze szantażystów, którzy żerowali na przyłapanych poza gettem ofiarach. Byli to szmalcownicy, którzy z czasem – a zwłaszcza po wprowadzeniu w końcu 1941 r. kary śmierci za wyjście z getta – stali się jednym z głównych przekleństw Żydów ukrywających się po aryjskiej stronie. W samej Warszawie procederem tym trudniły się tysiące ludzi.

Tak treuhänderzy, jak i szmalcownicy nie należeli do skryminalizowanego marginesu; jak wynika z akt niemieckich i polskich sądów, znaleźć wśród nich można było przedstawicieli wszystkich klas społecznych i wielu zawodów.

Pomocnik Historyczny „100 pytań na 100 lat” (100134) z dnia 09.07.2018; II wojna światowa; s. 37
Reklama