Pomocnik Historyczny

44. Kolaboracja z okupantem – zjawisko Polakom nieznane?

Gubernator Hans Frank witany w Zakopanem przez Wacława Krzeptowskiego, jednego z liderów Goralenvolku, 1940 r. Gubernator Hans Frank witany w Zakopanem przez Wacława Krzeptowskiego, jednego z liderów Goralenvolku, 1940 r. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Wprost przeciwnie. Znane doskonale podczas okupacji, mimo że terminu kolaboracja ani w prasie podziemnej, ani w życiu codziennym nie używano i szczycono się, że Polska nie miała swojego Quislinga (premier marionetkowego rządu w Norwegii). Zdawano sobie sprawę, że kolaboracja jest poważnym zagrożeniem dla konspiracji i całego społeczeństwa – jego bytu fizycznego i duchowego.

Pierwszych doświadczeń dostarczyły miesiące po wrześniu 1939 r. Zaczęło się od dywersji komunistycznej na Kresach Wschodnich w momencie wkraczania Armii Czerwonej. Rozpoczęła się kolaboracja z sowiecką władzą, począwszy od udziału w milicji, skończywszy na donoszeniu na znajomych. Uczestniczyli w niej wszyscy: Polacy, Żydzi, Białorusini, Ukraińcy z różnych warstw społecznych. Jedni w rewolucji widzieli szansę na awans społeczny, inni realizowali swe ideały, jeszcze inni planowali zemstę na sąsiadach. Problem kolaboracji dotyczył też ludzi kultury i nauki niezwiązanych dotąd z komunizmem (przykładem jest zaangażowanie na rzecz Sowietów Tadeusza Boya-Żeleńskiego czy poety Teodora Bujnickiego – autora wierszy gloryfikujących Stalina i redaktora kolaboracyjnej „Prawdy Wileńskiej”). Jeśli chodzi o współpracę elit z Niemcami, symbolami tego wcale nierzadkiego zjawiska są aktor Igo Sym i pisarz Emil Skiwski. Ten pierwszy w czasie okupacji został volksdeutschem i dyrektorem służącego hitlerowskiej propagandzie kina Helgoland i Theater der Stadt Warschau. Skiwski, przed wojną wiceprzewodniczący Związku Zawodowego Literatów Polskich i wybitny krytyk literacki, w czasie okupacji był współwydawcą prasy gadzinowej.

Równolegle do tej najbardziej widocznej kolaboracji trwała współpraca agenturalna, intensywnie zwalczana przez podziemie. Oblicza się, że tylko od stycznia 1943 do czerwca 1944 r.

Pomocnik Historyczny „100 pytań na 100 lat” (100134) z dnia 09.07.2018; II wojna światowa; s. 50
Reklama