48. Czy Churchill zamierzał wywołać III wojnę światową, żeby wyzwolić Polskę spod sowieckiej okupacji?

Oskarżanie Winstona Churchilla o wrogość wobec ZSRR i o zamiar rozpętania III wojny z wykorzystaniem odbudowanej niemieckiej armii było motywem często powracającym w propagandzie Moskwy. Odtajnione po zakończeniu zimnej wojny memorandum brytyjskich szefów sztabu z maja 1945 r. o planach zbrojnego wyparcia Armii Czerwonej z części terytorium Polski mogłoby stawiać w nowym świetle zamiary premiera Winstona Churchilla względem ZSRR. Jednak w rzeczywistości nie był on ani tak ustępliwy, jak postrzega go wielu Polaków, ani też wojowniczy, jak piszą o nim publicyści pomijający układ sił wiosną 1945 r. w Europie Środkowej.

W chwili zakończenia II wojny sprawa polska znajdowała się w martwym punkcie, jeśli chodzi o stworzenie tymczasowego rządu mającego przeprowadzić wolne wybory. Poniosła fiasko polityka Churchilla zakładająca, że Józef Stalin, w zamian za oddanie mu Kresów Wschodnich, zgodzi się na niepodległą Polskę. Jej przyszłość, choć ważna, nie była jednak najistotniejszym problemem sprawiającym kłopoty brytyjskiemu premierowi. Niepokoiło go natomiast rozszerzanie sowieckich wpływów w Europie Wschodniej. Już w maju 1945 r. po raz pierwszy użył w liście do prezydenta Harry’ego Trumana terminu „żelazna kurtyna”, aby określić państwa za linią wschodniego frontu.

Nastrój Churchilla miał okazję poznać 16 maja ambasador ZSRR Fiodor Gusiew. Brytyjski przywódca wypomniał mu aresztowanie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego przez NKWD. Potwierdził, że zostawiał Rosjanom wolną rękę na wschód od linii Curzona, ale na zachód od niej żądał wpływów dla mocarstw anglosaskich. Na koniec ostrzegł przedstawiciela Stalina, że nakazał powstrzymać demobilizację sił powietrznych. Gusiew donosił na Kreml: „Mamy do czynienia z awanturnikiem, dla którego wojna stanowi żywioł”.