60. Czy reformy nowego ustroju były korzystne dla społeczeństwa?

Forum Akt nadania działki rolnej według przepisów dekretu z 1951 r. „o ochronie i uregulowaniu własności osadniczych gospodarstw chłopskich na obszarze Ziem Odzyskanych”.

Polscy chłopi długo czekali na reformę rolną. Przeprowadzona jednak z pobudek politycznych, rozwiązując jeden problem, stworzyła następne.

Nieudane próby przekształceń struktury wsi w okresie II RP i zniwelowania wielowiekowych nierówności należy oceniać jako jedną z największych kompromitacji przedwojennych elit. Usiłowały swój błąd naprawić w Londynie; wszystkie ugrupowania tworzące rząd miały w programach postulat reformy rolnej. W marcu 1944 r. w deklaracji programowej „O co walczy naród polski” podziemna Rada Jedności Narodowej zapewniała, że po wojnie państwo przejmie wszelkie prywatne obszary ziemi przekraczające 50 ha. Jednak to nie siłom demokratycznym przypadło dokonanie dziejowego zadośćuczynienia.

Józef Stalin był świadom politycznego znaczenia reformy rolnej. Nakazując PPR jej przeprowadzenie, chciał stworzyć nieformalny populistyczny układ: ziemia za poparcie dla nowej władzy. „Chłopi polscy – powiedział Stalin – po otrzymaniu ziemi będą cenić swoje państwo”, donosił „Głos Ludu” w listopadzie 1944 r. Stosowny dekret wydał 6 września 1944 r. komunistyczny Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Przewidywał on parcelacje majątków Skarbu Państwa, własności obywateli III Rzeszy i obywateli polskich narodowości niemieckiej, zdrajców narodu, wreszcie użytków rolnych powyżej 50 ha, a na terenie województw poznańskiego, pomorskiego i śląskiego areałów, jeśli ich rozmiar przekraczał 100 ha.

Ziemia została częściowo podzielona między chłopów, część przejęło państwo. W latach 1944–48 przejętych zostało blisko 10 tys. majątków ziemskich, które obejmowały ok. 3,5 mln ha. Pomiędzy 387 tys. rodzin chłopskich rozparcelowano 1,2 mln ha, reszta trafiła do Państwowych Nieruchomości Ziemskich lub Lasów Państwowych.