86. Plan Balcerowicza – uratował gospodarkę czy zniszczył przemysł?
Plan Leszka Balcerowicza (pakiet reform gospodarczo-ustrojowych, przeprowadzonych w ciągu 111 dni, począwszy od 1 stycznia 1990 r.) przyspieszył przemiany, które od 1988 r. prowadziły Polskę w kierunku otwartej na świat gospodarki rynkowej. Klimat międzynarodowy sprzyjał takiej ewolucji. Upadek komunizmu oznaczał odzyskanie przez Polskę pełnej suwerenności, również w zakresie wyboru ustroju ekonomicznego. Plan Jamesa Bakera, sekretarza skarbu USA (zwiększenie finansowania dla najbardziej zadłużonych państw, w tym przechodzących transformację), i tzw. konsens waszyngtoński tworzyły możliwości włączenia gospodarek peryferyjnych, tkwiących w okowach zadłużenia, w główny nurt gospodarki światowej. Ostatni komunistyczny rząd polski, kierowany przez Mieczysława F. Rakowskiego, przywrócił podstawowe swobody gospodarcze i uwolnił ceny artykułów rolnych. Inflacja, dotychczas tłumiona przez kontrolę cen, wybuchła z impetem. W tej sytuacji makroekonomiczne zrównoważenie całej gospodarki było głównym wyzwaniem, z którym musiała się zmierzyć ekipa Balcerowicza.
W ostatnich dniach grudnia 1989 r. Sejm przyjął w nadzwyczaj szybkim trybie kilkanaście ustaw wprowadzających nowy ład gospodarczy od 1 stycznia 1990 r. Reformy miały poparcie międzynarodowych instytucji finansowych, zwłaszcza Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Czołowe państwa świata złożyły się na polski fundusz stabilizacyjny w wysokości 1 mld dol., który w razie potrzeby miał służyć do obrony kursu złotego. Poparcie dla radykalnego planu przemian było w tym momencie nieomal powszechne. Decydowała o tym świadomość, że poprzedni system gospodarczy zbankrutował.
Plan Balcerowicza zakładał wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotego po jednolitym kursie, równowagę budżetową (w tym zakaz finansowania deficytu budżetowego przez bank centralny), uwolnienie większości cen, likwidację dotacji do przedsiębiorstw, likwidację dotacji do cen artykułów rolnych oraz rezygnację z ustalania minimalnych cen skupu, liberalizację handlu zagranicznego, liberalizację prawa pracy, odbudowę rynku nieruchomości, demonopolizację, urealnienie stóp procentowych, a z czasem również odbudowę własności komunalnej i prywatyzację przedsiębiorstw państwowych.