Polskie i niemieckie spojrzenie na Francję

Z racji długiej historii wzajemnych kontaktów zarówno w Polsce, jak i w Niemczech powstała bardzo złożona pamięć dotycząca Francji. Jest ona pełna sprzeczności, zwłaszcza obecnie po stronie niemieckiej, której stosunek do zachodniego sąsiada trafnie oddaje słowo Hassliebe (nienawiść miłości). Z kolei w Polsce, od początku kontaktów nawiązanych z Francją, dominowała jednostronna fascynacja. Wielowiekowemu oczarowaniu towarzyszył mit wielkiej Francji. Tak intensywne zainteresowanie ze strony Polaków powodowało, że już w XVIII w. stereotypy dotyczące Francuzów były nad Wisłą barwne i rozbudowane. Co nasiliło się dodatkowo za sprawą Napoleona; Polacy wielbili cesarza, bo ofiarował im nadzieję na odzyskanie własnego państwa. Acz równie mocno zbiorową wyobraźnię pobudzały jego militarne sukcesy, które przynosiły chwałę także polskim żołnierzom i dowódcom. Z czasem rozrastał się panteon tamtejszych przywódców, których Polacy uznawali za własnych bohaterów. Zaleźli się w nim m.in. premier Georges Clemenceau, marszałek Ferdinand Foch czy prezydent Charles de Gaulle. W parze z wdzięcznością szło zauroczenie kulturą i stylem życia. Od upadku powstania listopadowego Paryż przyciągał jak magnes emigrantów z ziem polskich: ludzi kultury, polityków, ziemian, uczonych etc. Dla Wielkiej Emigracji Francja stała się drugą ojczyzną. Tam działał Hotel Lambert, pełniący rolę nieformalnego rządu Rzeczpospolitej. Powstałe nad Sekwaną dzieła Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, kompozycje Fryderyka Chopina budowały wizerunek kraju wyjątkowo przyjaznego dla Polaków. Polskie elity przez pokolenia naśladowały francuskie zwyczaje i stroje, zachwycały malarstwem, muzyką, tym, co pisali Molier, Honore de Balzac, Emil Zola oraz dziesiątki innych autorów. Ubocznym skutkiem tego był kompleks niższości. Ówczesna Francja to dla Polaków również synonim dostatku, wolności, światowości. Wsparcie III Republiki dla Polski, udzielone tuż po 1918 r., jedynie umocniło tę jednostronną miłość. Załamanie nastąpiło w 1939 r., gdy Francja nie przyszła z obiecaną odsieczą. Poczucie zdrady i porzucenia umocniło się po podziale Europy w Jałcie i Poczdamie. Jednak przyjazne uczucia nie wygasły. Natychmiast rozkwitały, gdy tylko z francuskiej strony miał miejsce jakiś przyjazny gest, jak np. wizyta prezydenta de Gaulle’a w 1967 r. Społeczeństwo polskie przywitało go wówczas z dzikim wręcz entuzjazmem. Francja nadal kojarzyła się z wolnością i równością dla wszystkich. Dawała też schronienie emigrantom politycznym na czele z Jerzym Giedroyciem i redagowaną przez niego paryską „Kulturą”. Gorące uczucia zaskakująco szybko wygasły po 1989 r. Dla nowego pokolenia Polaków V Republika straciła swą moc przyciągania. Przestano się nawet uczyć języka francuskiego. Starą miłość zastąpiło zobojętnienie. Nie mniej gorące emocje towarzyszyły niegdyś relacjom niemiecko-francuskim. Przy czym zdecydowanie przeważała nienawiść, ponieważ Niemcy czuli się ofiarami francuskiej ekspansji. Jej głównym symbolem była osoba wspomnianego już Napoleona Bonaparte. Przyjaznych uczuć nie wzmacniało też stereotypowe postrzeganie przedstawiciela sąsiedniego narodu jako pewnego siebie, dum