Stolica. W Konstantynopolu znajdowała się siedziba władcy, centralnych organów władzy państwowej i patriarchy, uniwersytet. Miasto było pełne wspaniałych gmachów, tak świeckich, jak i sakralnych, relikwii, zabytków. Bogate i kosmopolityczne, przyciągało rzesze ludzi, zarówno z terenów cesarstwa, jak i spoza niego. Jedni marzyli o zrobieniu kariery czy choćby znalezieniu podstaw skromnej egzystencji, inni na cesarskim dworze chcieli dobijać się sprawiedliwości. Jeszcze inni przybywali z ciekawości czy pobudek religijnych, chcąc zobaczyć wspaniałe kościoły i modlić się przy świętych relikwiach.
Miasto przyciągało również wrogów – ale ci najczęściej rozbijali swoje ambicje na potężnych murach. Doświadczyli tego Goci w 378 r., Awarowie w 626 r., Arabowie w 674–678 i 717–718 czy kilkukrotnie Bułgarzy w IX i X w.
Chwała i piękno Konstantynopola były sławione przez wielu, nawet tych, którym przyszło pisać w czasach dla Miasta nie najlepszych: „Niczego podobnego nie zbudowano nigdy przedtem ani potem” (Al-Kazwani, XIV w.); „Wspaniałe miasto, siedziba cezarów, mieszcząca dzieła słynne ze względu na swą konstrukcję i okazałość” (Ibn Chaldun, XIV/XV w.).
Miasto Bizancjum. Poprzednik Konstantynopola, miasto Bizancjum (gr. Byzantion), powstało ok. 660 r. p.n.e. Jego założycielami byli koloniści greccy wywodzący się przede wszystkim z Megary. Według legendy imię swe miejscowość zawdzięczała królowi Byzasowi, synowi Posejdona i nimfy Keroessy (inaczej zwanej Semestre), córki Io i samego Zeusa. Jakiś czas po 546 r. p.n.e. znalazło się pod perskim panowaniem. Po klęsce Persów w bitwie pod Platejami (479 p.n.e.) znalazło się w rękach Pauzaniasza, wodza spartańskiego. Wcielone w skład Związku Morskiego, zostało uzależnione od Aten i stan taki z przerwami trwał do 355 r.