Jak Bizantyjczycy układali się z arabskimi sąsiadami?

Dla Bizantyńczyków Arabowie bywali sprzymierzeńcami i wrogami (to oni okroili cesarstwo w VII w.), ale wzajemne sąsiedztwo nie było zderzeniem cywilizacji.

Bridgeman Przedislamskie bóstwa arabskie: al-Lat, al-Uzza (Gwiazda Poranna) i Manat; kamienny relief z Hatry (Mezopotamia, ob. Irak), I w.

Okres przedmuzułmański. Dla Bizantyńczyków ich sąsiedzi z Półwyspu Arabskiego byli po prostu barbarzyńcami, którzy żywią się mlekiem, dziczyzną i ziołami, nie zajmują uprawą roli ani nie sadzą drzew, nie znają też zboża ani wina. Długo funkcjonowało przekonanie, że to Scenici, żyjący w namiotach, nomadowie. Byli określani jako rabusie, niewiarygodni i nielojalni. W ich obyczajach podkreślano zamiłowanie do uciech cielesnych. Zwracano uwagę na ich wierzenia, szczególnie na kult Gwiazdy Porannej (al-Uzzy, utożsamianej z Wenus). Szczególną, czasem wręcz niezdrową, fascynację budziły krwawe ofiary, także z ludzi.

W rzeczywistości ten ogromny obszar zamieszkiwały liczne plemiona o zróżnicowanych stylach życia (koczownicy i ludy osiadłe), wyznające różne religie. Bizantyńczycy określali je różnymi nazwami – Arabowie, Saraceni, Izmaelici, Hagareni, Tayyaye, wspomniani Scenici. Posługiwali się też nazwami plemion. Jeszcze częściej jednak używali określenia „nasi” lub „perscy” Arabowie. Działo się tak, ponieważ na Płw. Arabskim, gdzie krzyżowały się wpływy i interesy Persji i Bizancjum, oba mocarstwa starały się zawierać sojusze z wybranymi plemionami. Tych sojuszników nie należy mylić ze zasymilowanymi Arabami, którzy od dawna zamieszkiwali na terytoriach rzymskich.

Większość mieszkańców półwyspu pozostawała wierna tradycyjnym kultom, ale wiele plemion, które znalazły się w orbicie wpływów cesarstwa, przyjęło chrześcijaństwo bądź w wersji ortodoksyjnej (Tanukidzi), bądź heterodoksyjnej (Ghassanidzi). Niewykluczone, że przyjęcie tej religii było od IV w. warunkiem zgody na zamieszkanie na terytorium rzymskim. Liczni chrześcijanie znajdowali się także wśród properskich Lachmidów. Wpływy chrześcijaństwa były bardzo silne również w południowej Arabii, w szczególności w Himjarze.