Sobieskiemu przyszło rządzić w czasach, gdy Europa – po wojnie trzydziestoletniej – modernizowała się; w Polsce sprawy jednak szły w odwrotnym kierunku.
Stary świat w gruzach. W siedemnastym stuleciu niepokoje wstrząsały wieloma europejskimi państwami. W Rosji ogarniętej tzw. wielką smutą wybuchały liczne rozruchy chłopskie, a także powstania Iwana Bołotnikowa (1606–07) i Stiepana Razina (1665–71). We Francji prowincja i wielcy feudałowie jako Fronda wystąpili przeciwko centralizacyjnym poczynaniom monarchii (1648–53). W Hiszpanii ostry kryzys gospodarczy i polityczny doprowadził do powstań w Portugalii (1640) i Katalonii (1641).
