Pomocnik Historyczny

Szachownica miast

Wrocław, Legnica, Świdnica

Dawne widoki Śląska na grafikach z kolekcji Haselbacha; rycina z XVIII w. Dawne widoki Śląska na grafikach z kolekcji Haselbacha; rycina z XVIII w. Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu
Cechą szczególną śląskiej cywilizacji był dynamiczny rozwój miast, który od pewnego momentu został sprzężony – obok handlu – z eksploatacją złóż, rozwojem manufaktur i początkami przemysłu.
Od lewej: Powódź w Legnicy, lata 40. XX w. Ratusz i Rynek w Opolu, 1931 r.AKG, Getty Od lewej: Powódź w Legnicy, lata 40. XX w. Ratusz i Rynek w Opolu, 1931 r.

Słowiańskie podglebie. W IX w. Geograf Bawarski wymienia ok. 60 słowiańskich grodów na ziemiach Śląska, w X w. państwo Mieszka I obejmowało na Śląsku m.in. Głogów, Niemczę, Legnicę, Opole, Wrocław. Były one z reguły zlokalizowane w miejscu korzystnych przepraw przez rzeki, na ważnych szlakach handlowych. W 1000 r. Wrocław (Wrotizla) stał się stolicą biskupstwa obejmującego Śląsk. W pobliżu grodów powstawały niewielkie zespoły osad. W miarę upływu czasu podgrodzia lub osady targowe rozrastały się w większe zespoły osadnicze, które przekształciły się w ośrodki wczesnomiejskie, a później w lokowane miasta. W 1155 r. bulla papieska wylicza 20 miast śląskich istniejących jeszcze przed główną falą lokacji, oprócz wyżej wymienionych także m.in. Bytom, Milicz, Otmuchów i Strzegom. Od rządów Bolesława I Wysokiego (zm. 1201) zamieszkane dotąd przez ludność słowiańską ośrodki zaczęli zasiedlać koloniści z Niemiec.

Stałe konflikty i rywalizacja między piastowskimi książętami sprawiły, że wpływowe kręgi śląskiego społeczeństwa coraz przychylniej patrzyły na szybko rozwijające się za Przemyślidów królestwo Czech. Elity miast, tworzone niemal wyłącznie przez niemiecki patrycjat, liczyły, że państwo czeskie zapewni im ochronę i przywileje.

Prawo średzkie. Instytucje miejskie rozwijały się jednak powoli i nierównomiernie. Z wyjątkami Złotoryi (1211) i Lwówka (1217), śląskie miasta nie powstawały na surowym korzeniu, większość rozwinęła się w pobliżu lub w miejscu dawnych grodów. Prawa miejskie zawsze nadawał książę; „My, Henryk, z Bożej Łaski książę Śląska, zakładamy to miasto” – napisano 15 maja 1253 r. w akcie lokacyjnym Żmigrodu. Miasta otrzymywały przywileje, ale też strukturę urbanistyczną – mury, regularną sieć ulic, rynek, ratusz i kościół.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Śląska” (100153) z dnia 05.08.2019; Niemiecki Śląsk; s. 66
Oryginalny tytuł tekstu: "Szachownica miast"
Reklama