Wenezuela
Między federalizmem a centralizmem. W Wenezueli, podobnie jak u sąsiadów, niepodległe państwo kształtowało się w atmosferze sporów pomiędzy zwolennikami federalizmu i centralizmu. Przyjęciu koncepcji federacji sprzyjała specyfika geograficzna i komunikacyjna, doświadczenia historyczne i uwarunkowania administracyjno-społeczne kraju. W 1830 r., po rozpadzie Wielkiej Kolumbii, przyjęto koncepcję kompromisową, opierającą się na uznaniu autonomii terytorialnej poszczególnych jednostek składowych państwa, czyli stanów.
I w Wenezueli w XIX w. życie polityczne toczyło się pod dyktando kaudylizmu. Różni regionalni przywódcy na czele własnych armii wzniecali rewolucje i wojny domowe. Od 1870 do 1903 r. władzę w stolicy sprawowali liberałowie. Względny spokój wewnętrzny tego okresu wynikał z porozumienia między partią rządzącą a siłami zbrojnymi. Armia ogólnonarodowa, inaczej niż w wielu krajach regionu, miała drugorzędne znaczenie w systemie politycznym państwa. Faktyczną siłę militarną miały armie regionalnych przywódców (na mocy konstytucji z 1864 r. wprowadzono system milicji stanowych będących pod kontrolą stanów; jednocześnie zakazano rozmieszczania federalnych sił zbrojnych na obszarze danego stanu bez jego zgody). Ta sytuacja uległa zasadniczej zmianie, gdy władzę przejął gen. José Cipriano Castro (1899–1908). Dopiero jego rządy położyły kres fragmentacji państwa spowodowanej aktywnością regionalnych caudillos.
Zamach stanu i demokratyzacja. W 1908 r. Castro przekazał tymczasowo władzę wiceprezydentowi gen. Juanowi Vicente Gomezowi i wyjechał z kraju. Ten drugi okazał się nielojalny i natychmiast wydał dekret o zagrożeniu państwa, uzyskując nadzwyczajne uprawnienia (za pretekst posłużyła mu obecność okrętów holenderskich na wenezuelskich wodach terytorialnych).