Pomocnik Historyczny

Nahda, przebudzenie

Islamskie odrodzenie

Uroczyste otwarcie Kanału Sueskiego, 1869 r. Ilustracja z epoki. Uroczyste otwarcie Kanału Sueskiego, 1869 r. Ilustracja z epoki. Leemage / Polityka
Na przełomie XIX i XX w. świat arabski wszedł w okres nahdy – przebudzenia, odrodzenia. Zaczęło się ono w Egipcie, od oświaty przechodząc do literatury, życia społecznego i politycznego.
Muhammad Ali. Obraz Luisa Coudera, 1841 r.AN Muhammad Ali. Obraz Luisa Coudera, 1841 r.

Bodźce

W okresie nahdy świat arabski przeniknął prąd modernizmu (hadasa) jako konglomerat wzorów rodzimych i obcych. Jego wymogom starał się sprostać już Napoleon Bonaparte w czasie swojej słynnej ekspedycji do Egiptu i Syrii, przyjmując islam, imię Alego i uczęszczając do meczetu. Francuzi wycofali się pod presją powstania egipskiego, ale ich kultura dała Egipcjanom do myślenia. Bodźcem do odrodzenia świata arabskiego były też reformy w imperium tureckim, którego pozostawał częścią; szerokim echem odbiło się zwłaszcza powstanie organizacji Młodych Turków (1908 r.).

Odrodzenie przebiegało na różnych poziomach. Rozpoczynało się od oświaty i kultury, inspirowało literaturę. Wyrażało się w trendach religijno-politycznych, zwłaszcza tak kluczowych jak panislamizm i panarabizm. Na tym poziomie na plan pierwszy wysuwała się potrzeba powrotu do Koranu jako podstawy jedności muzułmańskiej, oczyszczenie islamu od wypaczeń, a także walki narodowowyzwoleńcze, najpierw przeciwko hegemonii Turcji zajmującej od 1517 r. kraje arabskiego wschodu i zachodu, potem przeciw mocarstwom kolonialnym (Anglii i Francji). Wielkie zasługi w walkach o niepodległość i oświecenie Egiptu położyli Mustafa Kamil (1874–1908 r.), publicysta i działacz polityczny, oraz Sad Az-Zaghlul (1858–1927 r.), przywódca powstania egipskiego 1919 r.

Nahdę zapoczątkował Muhammad Ali (1769–1849 r.), oficer albańskiego pochodzenia, który jako gubernator Egiptu z ramienia Turcji prawie się uniezależnił od hegemona, zdołał stworzyć dynastię królewską, której ostatni władca – Faruk – salwował się ucieczką w obliczu rewolucji 1952 r. Muhammad Ali prowadził politykę zbliżenia z Francją, której wpływy przyczyniły się do rozwoju nowej kultury odrodzenia.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Arabów” (100163) z dnia 09.03.2020; Arabowie i Zachód; s. 86
Oryginalny tytuł tekstu: "Nahda, przebudzenie"
Reklama