Pomocnik Historyczny

Skrótem przez kanały

Bałtyk otoczony kanałami

Śluza na kanale Trollhätte, XIX/XX w. Śluza na kanale Trollhätte, XIX/XX w. Tekniska Museet
Z Bałtyku na Morze Północne można przedostać się dwoma sztucznymi arteriami wodnymi, przebiegającymi przez terytoria Szwecji i Niemiec, zaś system kanałów rosyjskich wiedzie aż na Morza Białe, Kaspijskie i Czarne.

Ze wschodniego na zachodnie wybrzeże Szwecji. Śródlądowa arteria żeglugowa łącząca oba oblewające Szwecję morza zaczyna się w Mem na zachodnim krańcu wąskiej bałtyckiej zatoki Slätbaken, następnie biegnie Kanałem Gotajskim do jeziora Asplågen, ponownie kanałem do jeziora Roxen, dalej dwoma przekopami do jeziora Boren i systemem śluz do wielkich śródlądowych mórz, czyli jezior Vättern i Vänern. Dalej na zachód kanałem Trollhätte i rzeką Göta do Göteborga. Cały system ma 614 km długości, z czego na oba kanały przypada 190 km. Budowniczowie starali się jednak w maksymalnym stopniu wykorzystać naturalne cieki, w związku z tym prace ziemne i minerskie były prowadzone tylko na długości 87 km. Na Kanale Gotajskim wzniesiono 58 śluz i 3 akwedukty. Najwyższy punkt znajduje się 91,8 m ponad poziomem morza.

Przedsięwzięcie zrealizowano w latach 1810–32, głównie w celu aktywizacji ekonomicznej wewnętrznych obszarów południowej Szwecji zmagających się ze strukturalną biedą. W znacznym stopniu zamiar ten udało się osiągnąć. Pierwotne plany przygotował angielski inżynier Thomas Telford, który zdobył doświadczenie, budując szkocki Kanał Kaledoński, ale za inicjatora przedsięwzięcia w wymiarze organizacyjnym i politycznym uznać trzeba Baltzara von Platena, oficera królewskiej marynarki wojennej. Kanał jednak stosunkowo szybko się zestarzał, na co złożyły się ograniczone wymiary koryta i śluz dopuszczające żeglugę jednostek o długości maksymalnej 30 m, szerokości 7 m i zanurzeniu nieprzekraczającym 2,8 m, zimowe zatrzymywanie przewozów na skutek zlodzenia, ale przede wszystkim rewolucja kolei żelaznej. Już w latach 80. XIX w. przewożono nim głównie towary, których transport nie wymagał szczególnego pośpiechu – drewno, rudę żelaza, węgiel.

Pomocnik Historyczny „Dzieje wokół Bałtyku” (100168) z dnia 01.06.2020; Ku nowoczesności; s. 88
Oryginalny tytuł tekstu: "Skrótem przez kanały"
Reklama