Teza Williamsa. „Jedyną grupą, która na pewno zyskała na brytyjskim transatlantyckim handlu niewolnikami (…) byli europejscy konsumenci cukru i tytoniu – pisali brytyjscy historycy R.P. Thomas i R.N. Bean w 1974 r. – Dostali szansę na nabycie zepsutych zębów oraz raka płuc po nieco niższej cenie, niż wynosiłaby ona bez handlu niewolnikami”. Przynajmniej do lat 60. XX w. najbardziej rozpowszechniony wśród zachodnich historyków był pogląd, że „peryferia odegrały rolę peryferyjną” – jak ujmuje to historyk François Crouzet. Na pytanie: „Dlaczego my jesteśmy tak bogaci, a oni tak biedni?”, dawano wtedy zwykle odpowiedź, którą inny historyk streścił następująco: „Europejczycy są pracowici, wykształceni, dobrze rządzeni i ciekawi świata; mieli też sprzyjające warunki geograficzne”. Marksiści mieli inny pogląd, ale ich zdaniem i tak wszystko, co najważniejsze w historii świata, działo się na Zachodzie.
Ale zaczęła się przebijać także inna odpowiedź: „Europejczycy są chciwi, bezwzględni, agresywni i skłonni do wyzyskiwania innych; mieli też sprzyjające warunki geograficzne”. Tezę, że kapitały, które zainwestowano w angielskie fabryki, pochodziły w znacznej mierze z handlu niewolnikami, sformułował jednoznacznie w wydanej już w 1944 r. książce „Kapitalizm i niewolnictwo” ekonomista Eric Williams. Nie bez powodu w Wielkiej Brytanii ukazała się dopiero w 1964 r., ale i tak wywołała skandal. Teza Williamsa – jak ją nazwano – stała się przedmiotem gorących dyskusji. Autor zrobił wprawdzie doktorat z historii na Oksfordzie, ale był czarny, w dodatku pochodził z Trynidadu, karaibskiej wyspy z długą tradycją pracy niewolniczej; od 1956 r. był premierem Trynidadu i Tobago, a więc politykiem, co nie wzbudzało zaufania naukowców.