Mapa kolonii. W 1913 r. dwoma największymi imperiami w Afryce były Francja (niemal 11 mln km kw. posiadłości) i Wielka Brytania (ok. 8,7 mln), daleko za nimi szły Niemcy (ok. 2,6 mln), Portugalia (ok. 2,1 mln), Belgia (ok. 2 mln) i Włochy (ok. 1,8 mln km kw.). Relatywnie niewielkie posiadłości (niecałe 300 tys. km kw.) miała także Hiszpania. Finalna mapa kolonialnego podziału została ukształtowana po I wojnie światowej, kiedy to na skutek porażki Niemiec przejęto także ich zamorskie zdobycze (formalnie jako terytoria mandatowe). Te podziały zasadniczo przetrwały do czasów dekolonizacji i są w dużej mierze podstawą współczesnych granic państw afrykańskich. Wyjątkiem był podbój Etiopii przez Włochy (1935–41), który jednak traktujemy jak część II wojny światowej, a nie ekspansję kolonialną.
Kolonialna topografia była w dużej mierze efektem rywalizacji mocarstw, ale też skutkiem historycznych zaszłości. We wschodniej Afryce bazą wypadową do eksploracji, a później podboju był Zanzibar i podległe mu tereny na lądzie. W zachodniej często punktami wypadowymi do penetracji interioru były stare, jeszcze XVI-wieczne faktorie, forty i osiedla.
Francja interesowała się przede wszystkim Afryką Północną i Zachodnią. Zajęcie terenów w Afryce Środkowej było niejako skutkiem ubocznym ekspansji w rejonie saharyjskim, wiązało się z chęcią zablokowania belgijskiego Leopolda II i Niemiec, a przede wszystkim z aspiracjami Paryża na terenach Sudanu i Etiopii. Wyjątkiem był Madagaskar, który budził zainteresowanie Francji już w XVIII stuleciu, przede wszystkim jako źródło niewolników. Francuskie Somali było natomiast schedą po aspiracjach związanych z budową Kanału Sueskiego.
Kierunki podboju Wielkiej Brytanii także były motywowane historycznie.