Największe dzieło Josepha Conrada – „Jądro ciemności”

Najbardziej znany utwór Josepha Conrada jest zdemaskowaniem kolonialnej cywilizacji białych.

AN Okładka „Blackwood’s Magazine”, gdzie najpierw „Jądro ciemności” było drukowane w odcinkach, 1899 r.

Kongijski kontrakt. Tematyka afrykańska pojawia się w kilku utworach Josepha Conrada (właśc.: Teodor Józef Konrad Korzeniowski, 1857–1924), najbardziej znany z nich to „Jądro ciemności” (1902). Dzieło zostało zainspirowane sześciomiesięcznym pobytem pisarza w Kongu (1890), gdzie pracował dla belgijskiej Spółki Akcyjnej do Handlu z Górnym Kongiem. Utwór doczekał się kilku ekranizacji, z których część umieszcza akcję poza Afryką (np. „Czas apokalipsy” w reż. Francisa Forda Coppoli, 1979), podkreślając uniwersalistyczne przesłanie dzieła.

Recepcja „Jądra ciemności” nie jest spójna. Adam Hochschild, autor fundamentalnej pracy o belgijskim kolonializmie („Duch Króla Leopolda”), uważa, że Conrad był w istocie „zagorzałym imperialistą brytyjskim (…) typowym przedstawicielem swoich czasów, więźniem tego, co Mark Twain nazwał w innym kontekście »poczuciem [brzemieniem – BP] białego człowieka, że jest mniej dziki niż inni dzicy«”. Dla innych utwór jest wymownym potępieniem okrucieństw dokonywanych przez Belgów w Kongu – ludobójstwa, którego ofiarą padło ok. 10 mln Afrykanów. Zdzisław Najder, wybitny znawca twórczości Conrada, wielokroć zwracał uwagę na zaciekłość, z jaką pisarz atakował na kartach swych powieści króla Belgów Leopolda II i wspomnianą spółkę.

Obłęd cywilizacji. Podczas pobytu w Kongu Conrad prowadził dziennik, który zawiera krótkie, lakoniczne informacje o codzienności urzędnika kolonialnego: „Zajmowałem się pakowaniem kości słoniowej w beczki. Idiotyczne zajęcie”. Poznał wówczas Rogera Casementa, pracującego m.in. nad raportem o skandalicznym traktowaniu Afrykanów w Wolnym Państwie Kongo. Zapewne dzięki tej znajomości Conrad zaczął dostrzegać zakłamanie towarzyszące kolonizacji.