Poczet cesarzowych bizantyńskich jest galerią postaci wyrazistych, żadna jednak nie rozpala wyobraźni do tego stopnia co Teodora, żona Justyniana Wielkiego (pan. 527–565). Za życia budziła mieszane uczucia poddanych. Stała się symbolem wielkiej kariery – od najniższych szczebli drabiny społecznej po cesarską purpurę i rzeczywisty wpływ na władzę. Jej twarz, znana z mozaiki w raweńskim kościele św. Witalisa, jest dziś najbardziej rozpoznawalnym wizerunkiem bizantyńskiej kobiety. Zaś informacje o jej życiu, zawarte głównie w dziełach jednego historyka (Prokopiusza z Cezarei), są zdumiewająco sprzeczne, jako że jedna opowieść była oficjalną historiografią, a druga pisanym do szuflady aktem oskarżenia.
Nim została żoną i współautorką sukcesu Justyniana I (na jego czasy przypada apogeum potęgi Bizancjum), przeszła długą drogę. Urodzona prawdopodobnie poza stolicą (Cypr, Syria lub Paflagonia), była jedną z trzech córek tresera niedźwiedzi Akacjusza. Osierocona przez ojca wcześnie, ale już w Konstantynopolu, dorastała w niełatwych warunkach. Choć matka ponownie wyszła za mąż, przyszła augusta musiała pracować od dziecka: była aktorką w scenach pantomimicznych odgrywanych między wyścigami w hipodromie. Dzięki zdolnościom wybiła się ponad inne aktorki.
Czy była prostytutką, jak twierdził Prokopiusz? Pantomimy cyrkowe nie omijały erotyzmu ani sprośności. Część tancerek i aktorek, grających według ówczesnych kanonów (niemal) nago, wykonujących profesję już w klasycznym Rzymie obarczoną odium, z pewnością zarabiała także ciałem w domach publicznych (mastropejach), łaźniach i tawernach. Czy Teodora i jej siostry należały do tej grupy – nie wiemy. Jej sugestywny i wrogi obraz w „Historii sekretnej” Prokopiusza wystarczył jednak, by utrwalić stereotyp kobiety lubieżnej.