Pomocnik Historyczny

Eksplozja tworzyw sztucznych

Jak wynaleziono syntetyki

XX-wieczne produkty z XIX-wieczną recepturą: bakelitowa obudowa odbiornika radiowego, bakelitowa kula bilardowa oraz winylowa płyta grająca. XX-wieczne produkty z XIX-wieczną recepturą: bakelitowa obudowa odbiornika radiowego, bakelitowa kula bilardowa oraz winylowa płyta grająca. SPL
Wybuchowe początki ery plastiku.
Christian Schönbein; rysunek z poł. XIX w.Forum Christian Schönbein; rysunek z poł. XIX w.

Nitroceluloza i kolodium

Mieszkający w Szwajcarii niemiecki chemik Christian Schönbein (1799–1868) zwykł przeprowadzać kolejne eksperymenty we własnej kuchni, korzystając z nieobecności żony. Gdy ta pewnego razu pojechała w odwiedziny do krewnych, natychmiast zabrał się do dzieła, rozstawiając na blacie stołu butelki z kwasem azotowym oraz siarkowym. Gdy mieszał substancje, część wylała się na podłogę. Wrzącą kałużę błyskawicznie zalał wodą, a następnie wytarł bawełnianym fartuszkiem kuchennym żony. Powiesił go następnie przy piecu, aby szybko wysechł. Nagle fartuszek buchnął wielkim płomieniem i spalił się w mgnieniu oka.

Zafrapowany Schönbein doszedł do wniosku, że zmieszanie bawełny z kwasami azotowym i siarkowym daje tworzywo o interesujących właściwościach. Wytwarzana przez niego od 1845 r. nitroceluloza okazała się bardzo wydajnym materiałem. Używano jej m.in. do produkcji bawełny strzelniczej oraz żelatyny wybuchowej (po zmieszaniu z nitrogliceryną). Niemiecki chemik nie zaprzestał eksperymentów i odkrył, że nitroceluloza dobrze rozpuszcza się w mieszaninie eteru oraz alkoholu etylowego. Po odparowaniu rozpuszczalnika pozostawała cienka, elastyczna błona. Substancja – nazwana kolodium – znalazła zastosowanie jako użyteczny środek do opatrywania skaleczeń i ran.

Parkesina. Odkrycia Schönbeina dowodziły, że po zmieszaniu kilku substancji chemicznych i materiału organicznego można otrzymać nową, trwałą substancję. Inni chemicy zupełnie to jednak zlekceważyli. Zainteresował się tym natomiast angielski metalurg i wynalazca Aleksander Parkes (1813–90). Szukając łatwego do uzyskania materiału, mogącego zastąpić stal, w 1856 r. zmieszał nitrocelulozę z kamforą. W efekcie otrzymał substancję tak twardą, że porównywano ją do kamienia.

Pomocnik Historyczny „Historia XIX w.” (100182) z dnia 30.05.2021; Piękna epoka; s. 38
Oryginalny tytuł tekstu: "Eksplozja tworzyw sztucznych"
Reklama