Pakt Ribbentrop-Mołotow, kalkulacje stron. Głównym motywem odnowienia latem 1939 r. współpracy między Niemcami i Związkiem Sowieckiem było dążenie obu tych rewizjonistycznych mocarstw do obalenia porządku wersalskiego i podważenia pozycji jego gwarantów, Wielkiej Brytanii i Francji. Prący do wojny z Polską Hitler potrzebował porozumienia z Moskwą z powodów taktycznych: chciał wykluczyć możliwość skonstruowania antyniemieckiej kolacji z udziałem ZSRS oraz wyizolować Polskę i pozbawić ją sojuszników. Kusząc Stalina wizją odzyskania przez ZSRS zachodnich prowincji imperium carów, utraconych przez bolszewików w toku rewolucji i wojny domowej 1917-21, utrudniał wysiłki Londynu i Paryża zmierzające do wciągnięcia ZSRS do bloku antyniemieckiego. Zawierając pakt Ribbentrop-Mołotow (23 sierpnia 1939 r.), Hitler oddał Stalinowi Finlandię, Estonię, Łotwę, Litwę, pół Polski oraz pozostawił mu wolną rękę w sprawie włączenia do ZSRS rumuńskiej Besarabii. Był gotów spełnić nawet najdalej idące sowieckie oczekiwania, aż do przyznania Moskwie prawa do rozszerzenia strefy wpływów aż po cieśniny tureckie (Bosfor, Dardanele). Ale żądania Sowietów nie szły tak daleko.
Stalin kierował się przesłankami strategicznymi. Czas grał na jego korzyść. Porządek wersalski spychał Związek Sowiecki na peryferia polityczne Europy. Dlatego obalenie go rękami Hitlera otwierało przed ZSRS możliwość odzyskania statusu pełnoprawnego mocarstwa. Ponadto wojna polsko-niemiecka eliminowała wpływy Francji i Wielkiej Brytanii z bezpośredniego sąsiedztwa Moskwy. Tzw. kordon sanitarny wokół zachodnich granic ZSRS tracił swych protektorów. Dzięki temu stawało się możliwe nie tylko przywrócenie Rosji jej przedrewolucyjnych granic, ale także osłabienie pozostałych mocarstw europejskich. Stalin otwarcie przyznał 7 września 1939 r.