Pomocnik Historyczny

Naród pod bronią

Ludność cywilna podczas II wojny światowej

Zbombardowany Berlin, 1945 r. Zbombardowany Berlin, 1945 r. Getty Images
Jakie były dominujące postawy niemieckich cywilów w latach II wojny światowej?
Alianckie bombowce nad Hamburgiem, 2 sierpnia 1943 r.Getty Images Alianckie bombowce nad Hamburgiem, 2 sierpnia 1943 r.

Społeczeństwo na wojnie totalnej. Oksfordzki historyk Nicholas Stargardt w książce „Wojna Niemców. Naród pod bronią 1939–45” (2015) zrekonstruował stan ducha oraz opisał nastroje ludności cywilnej w tym dramatycznym okresie. Analizując prywatną korespondencję, dzienniki, prasę, zdjęcia oraz raporty służby bezpieczeństwa (SD) III Rzeszy, przedstawił szerokie spektrum postaw, które złożyły się na panoramę społeczeństwa prowadzącego wojnę totalną.

Wedle ustaleń badacza początek działań zbrojnych we wrześniu 1939 r. został przyjęty raczej chłodno. Wbrew obiegowej opinii i nazistowskiej propagandzie w społeczeństwie nie było entuzjazmu, ale niepokój. Choć zdecydowana większość Niemców uwierzyła propagandzie, że to Polska zaatakowała jako pierwsza, konflikt obudził nieodparte skojarzenia z I wojną światową, która zapisała się w zbiorowej świadomości jako trauma.

Od początku wielkim problemem była kwestia zaopatrzenia. Już w pierwszych dniach militarnego konfliktu wprowadzono urzędowe kupony na zakup odzieży i obuwia (każdy jego posiadacz miał 100 pkt do wykorzystania w ciągu roku: płaszcz lub garnitur warte były 60 pkt, piżama 30, a skarpetki 5). Od razu pojawił się też strach przed wojenną inflacją, ludzie wymieniali gotówkę na cokolwiek, co mogłoby mieć wartość w handlu wymiennym. W miastach odrodziło się zjawisko znane z lat 1914–18: niedzielne wyjazdy do pobliskich wsi w poszukiwaniu jedzenia.

Na tle coraz bardziej dokuczliwych braków zaopatrzenia w żywność wykształciło się ironiczne poczucie humoru, którego ostrze było wymierzone w partię nazistowską. Syntetyczny wywar nazywano kawą Horsta Wessela, podobnie jak zupę, w której brak było mięsa bądź innych wartościowych składników (zupa Horsta Wessela) – dawano w ten sposób do zrozumienia, że artykuły te budziły równie mały entuzjazm, co słowa nazistowskiego hymnu (tzw.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Niemców” (100186) z dnia 20.09.2021; Dzieje Niemców; s. 102
Oryginalny tytuł tekstu: "Naród pod bronią"
Reklama