Pomocnik Historyczny

„Dla umocnienia rzeczypospolitej”.

Od republiki do cesarstwa. Przemiany ustrojowe starożytnego Rzymu

Dunaj przedstawiony jako bóstwo przygląda się żołnierzom legionów rzymskich; fragment reliefu z Kolumny Trajana wzniesionej w 113 r. w Rzymie dla upamiętnienia zwycięstwa nad Dakami. Dunaj przedstawiony jako bóstwo przygląda się żołnierzom legionów rzymskich; fragment reliefu z Kolumny Trajana wzniesionej w 113 r. w Rzymie dla upamiętnienia zwycięstwa nad Dakami. BE&W
Fenomen rzymskiego cesarstwa.

Od republiki do monarchii

Kryzys republiki. W połowie II w. p.n.e., gdy rzymska republika od pokolenia panowała nad całym basenem śródziemnomorskim, Grek Polibiusz, świadek i piewca jej podbojów, tłumaczył czytelnikom, że swe oszałamiające sukcesy zawdzięczała doskonałości ustroju – idealnie łączącego zalety monarchii (konsulowie), arystokracji (senat) i demokracji (zgromadzenia ludu), a zwłaszcza mechanizmom kontroli i równowagi, dzięki którym żaden organ nie wyrastał ponad pozostałe.

Zaledwie 20 lat później republiką targnął kryzys wewnętrzny, który bezpowrotnie zniszczył te mechanizmy, a dokładnie to, co umożliwiało ich funkcjonowanie: ideę zgody (concordia), współdziałania potencjalnie antagonistycznych elementów ustroju. Kryzysowi towarzyszyła eskalacja gwałtu na ulicach Rzymu: pierwszy wybuch w 133 r. p.n.e. kosztował życie trzystu, drugi, w 121 r. p.n.e., już trzech tysięcy obywateli. Potem było coraz gorzej, aż w 88 r. p.n.e. konsulowie ruszyli na Rzym na czele legionów, inaugurując epokę wojen domowych.

Skutkiem erozji zasad życia politycznego była rosnąca niezdolność władz republiki do radzenia sobie z chaosem wewnętrznym i wrogami zewnętrznymi. Sprawiło to, że zgromadzenia ludu coraz częściej obdarzały jednostki długoletnim nadzwyczajnym dowództwem na wielkich obszarach (tzw. imperium nadzwyczajne), dla podołania niebezpieczeństwom albo w nagrodę za uporanie się z problemami, którym nie umiały lub nie chciały podołać instytucje państwowe. Druga wojna domowa (49–45) toczyła się między dwoma wyrosłymi w ten sposób potentatami, Pompejuszem i Cezarem; władze republiki były już tylko po stronie jednego z nich. Po zamordowaniu zwycięzcy Cezara kolejna seria wojen – między jego stronnikami, ukonstytuowanymi w triumwirat „dla umocnienia rzeczypospolitej”, a nieprzejednanymi republikanami, a po pokonaniu tych ostatnich między samymi triumwirami (44–30 r.

Pomocnik Historyczny „Cesarze Rzymu” (100195) z dnia 09.05.2022; Prolog; s. 8
Oryginalny tytuł tekstu: "„Dla umocnienia rzeczypospolitej”."
Reklama