Autochtoni Arktyki. Arktyka od niepamiętnych czasów była domem wielu ludów, odróżniających się swoimi językami, kulturą i unikatowym sposobem życia. Szacuje się, że stanowią one dziś ok. 10 proc. całej populacji północnego obszaru polarnego; w krajach arktycznych mieszka ponad 500 tys. autochtonów. Ich dzieje zobrazujmy na przykładzie trzech najliczniejszych etnosów w różnych częściach Arktyki: Samów (Saamów; w północnej Skandynawii), Nieńców (w północnej Rosji) oraz Inuitów (głównie w północnej Ameryce i na Grenlandii).
Samowie
Samiid Ćdnan – kraina Samów. W stosunku do Samów nie używamy określenia Lapończyk. Tereny przez nich zamieszkane to Sápmi, a nie Laponia. Słowo Lapończyk jest egzonimem (nazwą nadaną danej grupie etnicznej przez inną) i jest postrzegane jako obraźliwe. W języku norweskim lapp oznacza łatę i mogło nawiązywać do tradycyjnego stroju Samów, gákti, zdobionego kontrastowymi naszywkami i plecionkami. W myśl innej interpretacji chodziło o to, że etnos ten był sztucznie doszyty do społeczeństwa większościowego, jak łata do ubrania.
Samowie są potomkami protoindoeuropejskiego ludu Komosa, zamieszkującego Fennoskandię (składającą się z półwyspów Skandynawskiego i Kolskiego oraz Międzymorza Fińsko-Karelskiego) od czasów ostatniego zlodowacenia (10 tys. lat temu). Dowody archeologiczne sugerują, że osadnicy – żyjący na południowyc h brzegach jezior Onega i Ładoga – dotarli do rzeki Utsjoki (dziś w północnej Finlandii) przed 8100 r. p.n.e. Początki kultury samskiej na terenach dzisiejszej Norwegii są datowane na V w. p.n.e. Najnowsze badania archeologiczne pokazują, że Samowie osiedlali się również w południowej Norwegii.
Języki samskie należą do grupy ugrofińskich (rodzina uralska) i są spokrewnione z językami z grupy bałtycko-fińskiej i mordwińskiej.