Pomocnik Historyczny

Cuda-niewidy

Miraże, zorze, białe noce

Efekty mirażu w rejonach arktycznych; ilustracja z książki „W środku lodu: słynne wyprawy na biegun północny (…) opowiedziane przez samych podróżników”, Mediolan, 1880 r. Efekty mirażu w rejonach arktycznych; ilustracja z książki „W środku lodu: słynne wyprawy na biegun północny (…) opowiedziane przez samych podróżników”, Mediolan, 1880 r. Getty Images
Polarne przygody światła i dźwięku.
Zorza polarna widziana z okolic góry Kirkjufell na zachodnim wybrzeżu Islandii, 2018 r.Getty Images Zorza polarna widziana z okolic góry Kirkjufell na zachodnim wybrzeżu Islandii, 2018 r.

Pogłosy. Na obszarach polarnych możemy zobaczyć i usłyszeć coś, czego nie doświadczymy w cieplejszych regionach globu. Odpowiadają za to specyficzne warunki meteorologiczne i właściwości atmosfery polarnej. Czekają na nas wspaniałe widowiska świetlne, ale też zwodnicze, niebezpieczne ułudy.

Zacznijmy od dźwięku. Polarnicy wędrujący przez lodowe pustynie Arktyki i Antarktyki ze zdziwieniem stwierdzali, że doskonale słyszą głos ludzi znajdujących się daleko od nich. Wynika to z tego, że fale akustyczne są inaczej zakrzywiane w przechłodzonym powietrzu, w którym jest dużo mikroskopijnych kryształków lodu, aniżeli w powietrzu na niższych szerokościach geograficznych. Na obszarach podbiegunowych przyziemne warstwy powietrza są często chłodniejsze niż warstwy znajdujące się powyżej, co sprawia, że fala dźwiękowa częściej jest zaginana w dół, ku powierzchni Ziemi, niż ku górze, jak to ma miejsce w umiarkowanych strefach klimatycznych, gdzie temperatura powietrza generalnie spada wraz z wysokością.

To, jak daleko zostanie ostatecznie przeniesiony dźwięk, zależy od wielu czynników: różnicy temperatur pomiędzy warstwami powietrza, prędkości i kierunku wiatru, a także od tego, jaka część energii fal akustycznych jest pochłaniana przez powierzchnię terenu. Np. miękki puszysty śnieg bardzo efektywnie absorbuje dźwięki, za to twarda skorupa śniegowa odbija je niemal w całości. Tak samo jest w przypadku gładkiej powierzchni lodu, na której można czasami usłyszeć rozmowę prowadzoną w odległości 3 km.

Miraże. To samo polarne powietrze potrafi też na różne sposoby zakrzywiać światło. Niektórzy żeglarze i polarnicy tracili z tego powodu życie lub reputację, ale za to inni odkrywali nowe lądy. Miraże wprowadzały w błąd kartografów, którzy przez setki lat nanosili na mapy nieistniejące polarne wyspy.

Pomocnik Historyczny „Bieguny Ziemi” (100196) z dnia 12.06.2022; Bieguny Ziemi; s. 101
Oryginalny tytuł tekstu: "Cuda-niewidy"
Reklama