Pomocnik Historyczny

Popiersia i krzyże

Pomniki i dziękczynne krzyże

Obelisk upamiętniający polskich oficerów, którzy zachowali lojalność wobec cara w czasie powstania listopadowego, postawiony w 1841 r. przed Pałacem Saskim w Warszawie; fot. sprzed 1891 r. Obelisk upamiętniający polskich oficerów, którzy zachowali lojalność wobec cara w czasie powstania listopadowego, postawiony w 1841 r. przed Pałacem Saskim w Warszawie; fot. sprzed 1891 r. Forum
Imperialna polityka pomnikowa na przykładzie Rosji.

Piramidy jak samowary. W pierwszych latach ustanowionego na kongresie wiedeńskim (1815 r.) Królestwa Polskiego Rosjanie pomników w nim w zasadzie nie stawiali. Car Aleksander I nie zgodził się na ustawienie jego figury w Warszawie, a namiestnik – wielki książę Konstanty – w belwederskim parku umieścił tylko prywatne popiersia matki i brata.

Zmiana nastąpiła po powstaniu listopadowym (1830–31 r.). W kraju nad Wisłą Rosjanie zaczęli budować potężne twierdze, cerkwie i pomniki upamiętniające ich największe zwycięstwa. Uczcili tak bitwy pod Olszynką Grochowską, Ostrołęką, zdobycie Warszawy oraz bój koło wsi Jakać, o przeprawę przez wpadającą do Narwi rzeczkę Ruż. To ostatnie miejsce tak ufetowano, bo dowodził tu brat cara, wielki książę Michał Pawłowicz.

Pomniki budowano według typowych projektów Antonio Adaminiego, Włocha w służbie cara. Były to wysokie ośmioboczne żeliwne piramidy, zwieńczone kopułką cerkiewną z krzyżem. Każda z nich stała na ośmiobocznym graniastosłupie, a ten z kolei na okrągłym postumencie. Do boków bryły pomnika przylegały dodatkowe kolumienki z kopułkami. Na nich siedziały pozłacane dwugłowe orły z rozpostartymi skrzydłami. Stefan Żeromski w „Dziennikach” kąśliwie odnotował: „Moskale w budowaniu pomników i monumentów zdradzają jeden zawsze pomysł – ściśle narodowy: nadają im formę samowara. Nic marniejszego nad pomysł pomnika pod Grochowem. Orły – z oddali wyglądają niby uszy samowara; wysoka szyja i na wierzchu przylepiona, niby piguła ze śniegu, bania przypominająca czajnik – oto wszystko”.

Obelisk ku czci cara Aleksandra I, z napisem: „Imperatorowi Wszechrosji, Zdobywcy i Dobroczyńcy Polski”, postawiono na dziedzińcu wybudowanej na rozkaz Mikołaja I warszawskiej Cytadeli, a w 1841 r.

Pomocnik Historyczny „Blizny po rozbiorach” (100199) z dnia 15.08.2022; Blizny po rozbiorach; s. 104
Oryginalny tytuł tekstu: "Popiersia i krzyże"
Reklama