Imponujące koligacje. Rodzice od dziecka szykowali ją do niezwykłej roli. Karol Gonzaga, książę Nevers, wywodzący się z bizantyńskich Paleologów, i Katarzyna de Guise, z bocznej gałęzi dynastii panującej w Lotaryngii, postanowili, że ich najstarsza córka Maria otrzyma wspaniały posag kosztem dwóch młodszych sióstr, które przeznaczyli do życia zakonnego. Co prawda księżniczka urodzona w 1611 r. miała jeszcze trzech braci, ale to jej rodzicami chrzestnymi zostali Ludwik XIII i Maria Medycejska. Gdy dziewczynka skończyła 7 lat, umarła jej matka i opiekę nad nią przejęła siostra ojca, Katarzyna de Longueville. Dzięki ciotce Maria odebrała staranne wykształcenie – nauki pobierała razem z braćmi.
W czasie gdy księżniczka dorastała, jej ojciec wdał się w wojnę o sukcesję mantuańską (1628–31). Karol Gonzaga walczył o włoskie księstwa Mantui i Montferrat, a ona przeżywała pierwsze uniesienia miłosne. Wywołały one skandal na francuskim dworze, gdyż Maria zakochała się w Gastonie, księciu Orleańskim, bracie Ludwika XIII, który w tym czasie – wobec braku potomków króla – był oficjalnym następcą tronu. Choć książę odwzajemniał jej uczucia, Maria Medycejska zakazała mu żenić się ze swoją chrześnicą. Ta nie dała za wygraną. Snuła z ukochanym plany tajnego ślubu, za co zapłaciła uwięzieniem najpierw w twierdzy Vincennes, a następnie w klasztorze w Avenay, gdzie przebywały jej młodsze siostry. W tym samym czasie pojawiła się szansa, że zostanie polską królową: Władysław IV szukał innej niż Habsburżanka kandydatki na żonę, jednak rada senatu nie wyraziła zgody na związek z Francuzką, gdyż oznaczałoby to zmianę kierunku polityki zagranicznej państwa.
Triumfalny powrót. Po trzech latach Gonzaga opuściła klasztor i osiadła na prowincji – w zamku w Nevers nad Loarą, gdzie życie było znacznie tańsze niż w Paryżu.