Pomocnik Historyczny

„Prowadzimy wojnę, rujnując i niszcząc”

Wojny Wazów

Bitwa morska między Szwecją i Danią w cieśninie Fehmarn w 1644 r.; obraz Jana Van der Veldena, XVII w. Bitwa morska między Szwecją i Danią w cieśninie Fehmarn w 1644 r.; obraz Jana Van der Veldena, XVII w. Sjöhistoriska Museet
Zreformowana i skuteczna armia szwedzka zalewała Europę, budząc grozę.
Broń szwedzka z czasów wojny trzydziestoletniej.Livrustkammaren Broń szwedzka z czasów wojny trzydziestoletniej.

Zawsze wojna. Wojny towarzyszyły szwedzkim Wazom od początku panowania. Gustaw Eriksson zasiadł na tronie dzięki zwycięskiemu powstaniu przeciwko duńskiemu królowi Chrystianowi II (1523 r.). Następna dekada przyniosła konflikt z niedawnym sojusznikiem, Lubeką. W latach 50. doszło do wojny z Iwanem IV Groźnym. Nie można pomijać walk wewnętrznych – buntów chłopskich, z najgroźniejszym spośród nich, rebelią Nilsa Dackego (1542–43). Właśnie w latach 40. władca zreorganizował armię. Zamiast korzystać z kosztownych niemieckich wojsk najemnych, Gustaw I zaczął powoływać do służby chłopów. Stworzył też fundamenty finansowania wojska – nowoczesny system podatkowy: powstały spisy podatników, powołano urzędników odpowiedzialnych za pobór świadczeń, zwykle w naturze.

Pierwsza wojna północna 1563–70. Wybuchła za panowania Eryka XIV. Poszło o podział Inflant i dominację nad Bałtykiem. Szwedzi sprzymierzeni z Moskwą stanęli przeciwko Danii, Norwegii, Rzeczpospolitej i Lubece. Działania lądowe przyjęły postać niszczących rajdów i oblężeń pogranicznych zamków. Eryk – korzystając z kontynentalnych wzorców – próbował stworzyć stałą organizację armii opartą na regimentach piechoty i chorągwiach jazdy, uzbroić odziedziczonych po ojcu chłopskich piechurów w piki, muszkiety i pancerze, a jeźdźców w kopie.

Zdecydowanie lepiej powiodło mu się na morzu: rozbudowana flota, preferująca wymianę ognia zamiast abordażu, zdołała stawić czoło Duńczykom i wspierającej ich flocie lubeckiej, choć żadna ze stron nie uzyskała zdecydowanej przewagi. Kończący wojnę pokój w Szczecinie przywrócił status quo.

Wojna z Moskwą 1590–95. Jan III zmienił priorytety szwedzkiej polityki zagranicznej.

Pomocnik Historyczny „Szwedzi na polskim tronie” (100202) z dnia 07.11.2022; Konteksty; s. 66
Oryginalny tytuł tekstu: "„Prowadzimy wojnę, rujnując i niszcząc”"
Reklama