Racje nacji
Polska wspólnota narodowa po odzyskaniu niepodległości
Zgodny chór narodowy. Odrodzona Polska od pierwszych chwil swego istnienia była państwem narodowym, którego suwerenem i gospodarzem pozostawała polska wspólnota narodowa. Co do tej zasady panowała niemal pełna zgoda w obrębie elity politycznej, środowisk opiniotwórczych i najszerszych mas narodowości polskiej. Częste w retoryce lewicy i piłsudczyków nawiązania do tradycji wielonarodowej Rzeczpospolitej Obojga Narodów nie oznaczały gotowości uznania równorzędności interesów wszystkich narodów, ale jedynie (czy może aż?) ofertę tworzenia narodu politycznego – w którym polski patriotyzm państwowy spaja polityczną wspólnotę obywateli różnych wyznań i języków. Paradoksalnie także komuniści stali na gruncie zasady państwa narodowego. Tyle że uznawali, iż w każdym przypadku interesy narodów innych (litewskiego, niemieckiego, ukraińskiego etc.) winny mieć pierwszeństwo przed polskim.
Czarnych owiec w tym stadzie nacjonalistów było zaskakująco niewiele. To autentyczni krajowcy – patrioci Wielkiego Księstwa Litewskiego i zaprzysięgli obrońcy ducha habsburskiej Galicji. Wierzyli oni, że jest możliwe budowanie wieloetnicznej wspólnoty, której fundamentem będzie idea jej ochrony przed agresją nacjonalizmu. Krajowcom towarzyszyła garstka Polaków różnej krwi (tatarskiej, żydowskiej, niemieckiej, ormiańskiej, polskiej), którzy nie przestawali wierzyć w możliwość przeniesienia ducha konfederacji warszawskiej z 1573 r. w realia XX w.
Idea nowoczesnego państwa narodowego była w realiach Europy międzywojennej powszechnie obowiązującym standardem, poza którym pozostawały tradycyjnie Belgia i Szwajcaria. (Bo przecież także Jugosławia i Czechosłowacja, nie mówiąc o ZSRR, zorganizowały swe państwa według zasady narodowej. Tyle że starały się mniej lub bardziej udatnie określić wzajemne relacje największych wspólnot narodowych drogą porozumienia elit).