Świat bez Żydów. 30 stycznia 1939 r., na pół roku przed atakiem Niemiec na Polskę i rozpoczęciem drugiej wojny światowej, Adolf Hitler wygłosił w Reichstagu przemówienie. Wychwalał w nim osiągnięcia nazistowskich Niemiec. Zawarł również groźbę: „Jeśli międzynarodowej żydowskiej finansjerze w Europie i poza nią uda się ponownie popchnąć narody do wojny światowej, jej rezultatem nie będzie bolszewizacja świata i zwycięstwo żydostwa, lecz zniszczenie żydowskiej rasy w Europie”.
Choć wśród współczesnych historyków wygrał pogląd, że Hitler i jego akolici nie dysponowali jeszcze wówczas planem Zagłady, że rozwinął się on dopiero później, jako splot wielu różnych okoliczności, które stworzyła wojna, nie ma wątpliwości, że sama intencja bliżej nieokreślonego jeszcze zniszczenia Żydów przyświecała nazistom dużo wcześniej. Jej podstawą był obsesyjny, millenarystyczny antysemityzm, czyli taki, w którym usunięcie z Niemiec czy Europy narodu żydowskiego miało przynieść zbawienie w postaci budowy nowego, lepszego świata. Korzenie takiego przekonania były głębsze i starsze niż nazizm.
Kryzys końca wieku. XIX w. przyniósł gwałtowną modernizację europejskich społeczeństw. Przebiegała ona boleśnie. Rodziła chaos. Rozwój nowoczesnych środków informacji, nowe, wielkie sceny w postaci ulic gwałtownie rosnących wielkich miast czyniły bardziej widocznymi problemy, takie jak przestępczość, głębokie nierówności społeczne, bieda. Upadały stare hierarchie i autorytety, w bólach rodziły się nowe formy organizacji życia, zmieniała się codzienność. W wielu wywoływało to przerażenie. Coraz więcej zaczęło się pojawiać głosów, że XIX-wieczna nowoczesność nie przyniosła z sobą postępu, lecz degenerację. Jak pisał o ówczesnej cywilizacji Gustav Le Bon, autor słynnej „Psychologii tłumu”: „Nadchodzi dla niej jesień, za którą czai się zimna śmierć”.