„Według najdawniejszej doktryny pitagorejczyków”
Prekursorzy, konkurenci i następcy astronoma
Doktryna pitagorejczyków. Kiedy niespełna pół wieku po śmierci Mikołaja Kopernika William Shakespeare rozpoczynał karierę aktora i dramaturga w Londynie, mogła wpaść mu w ręce nieduża książka zatytułowana „Prognostication everlasting”. „Wieczna przepowiednia” była popularnym kalendarzem astrologicznym, zawierającym niezwykły dodatek: przekład na język angielski fragmentów pierwszej księgi „De revolutionibus”. Thomas Digges, londyński astronom i matematyk, swoje tłumaczenie opatrzył przydługim tytułem: „Doskonały opis sfer niebieskich według najdawniejszej doktryny pitagorejczyków, wskrzeszonej niedawno przez Kopernika i za pomocą geometrycznych dowodów ustalonej”. Czyżby zatem astronomia heliocentryczna z Ziemią wirującą wokół własnej osi nie była naukową nowością?
W starożytnych tekstach znajdujemy wzmianki o różnych pomysłach na budowę Wszechświata. Miała ona objaśniać obserwowany ruch Słońca, Księżyca i pięciu planet – Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna – na tle gwiazd. Wiedziano, że Ziemia jest kulista, nocne niebo sprawiało wrażenie olbrzymiej sfery, obracającej się raz na dobę, popularny zatem był model sferycznego kosmosu, obejmującego wszystko pomiędzy tymi dwiema kulistymi powierzchniami. Popularny, ale nie jedyny.
W IV w. p.n.e. Hiketas i Ekfantos, obaj z sycylijskich Syrakuz, głosili ponoć, że dobowy obrót należy przypisać raczej Ziemi niż sferze niebieskiej. Ich poglądy miał podzielać Heraklejdes z Pontu (IV w. p.n.e.). Niewiele więcej możemy powiedzieć o tych pomysłach, wzmianki o nich są krótkie i pochodzą od autorów piszących dobrych kilkaset lat później.
Wspomnianych filozofów zalicza się do szkoły Pitagorasa. Interesującą relację o poglądach pitagorejczyków znajdujemy u znacznie bliższego im w czasie Arystotelesa (IV w.