Pomocnik Historyczny

Astronom kontra Gombrowicz

Nagroda literacka II RP

Rozstrzygnięcie konkursu w „Wiadomościach Literackich”, 1938 r. Rozstrzygnięcie konkursu w „Wiadomościach Literackich”, 1938 r. Biblioteka Narodowa w Warszawie
Biografia Kopernika pobiła „Ferdydurke” w konkursie literackim.
Okładka zwycięskiej książki Jeremiego Wasiutyńskiego.Archiwum Okładka zwycięskiej książki Jeremiego Wasiutyńskiego.

Prestiżowa nagroda. W dwudziestoleciu międzywojennym najważniejszą nagrodę literacką przyznawał warszawski tygodnik liberalnej inteligencji „Wiadomości Literackie”, założony w 1924 r. i prowadzony do września 1939 r. przez Mieczysława Grydzewskiego. Według redaktora naczelnego celem było „wyróżnienie niekoniecznie najlepszej książki literackiej, ale w ogóle najwybitniejszej książki roku, bez względu na dziedzinę sztuki i wiedzy”. „Wiadomości Literackie” były najwybitniejszym czasopismem międzywojennej Polski, nadawały ton intelektualny i docierały do najważniejszych osób w państwie.

W jury nagrody zasiadali w 1938 r. m.in. Maria Dąbrowska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Jarosław Iwaszkiewicz, Adolf Nowaczyński, Jan Parandowski, Antoni Słonimski, Julian Tuwim, Józef Wittlin oraz wybitny historyk literatury Julian Krzyżanowski. To oni zdecydowali, że w pokonanym polu pozostali Witold Gombrowicz z „Ferdydurke” i Bruno Schulz z „Sanatorium pod Klepsydrą”. Wśród kandydatów pojawiły się też nazwiska Ksawerego Pruszyńskiego, Bolesława Micińskiego czy… Wandy Wasilewskiej z „Ziemią w jarzmie”.

Nagrodę jury otrzymał nie pisarz, lecz nieznany astronom, matematyk i filozof, trzydziestoletni Jeremi Wasiutyński za biografię „Mikołaj Kopernik. Twórca nowego nieba”.

Kontrowersyjny laureat. Dylemat tego wyboru najlepiej wyraziła Maria Dąbrowska: „»Kopernik« Wasiutyńskiego jest na pewno znakomitym dziełem – dla mnie osobiście niezmiernie interesujący – bardzo też potrzebny, bo my dla kultu i pamięci Kopernika nie zrobiliśmy przecież prawie nic. Uważam jednak, że jako jury literackie nie mamy dostatecznej kompetencji do osądzania takiego dzieła”.

Pomocnik Historyczny „Kopernik nieznany” (100209) z dnia 15.05.2023; Konteksty; s. 82
Oryginalny tytuł tekstu: "Astronom kontra Gombrowicz"
Reklama