Od Batorego do węgrzyna
Relacje Węgier z Rzeczpospolitą Obojga Narodów
Podzielone Węgry. Po podziale Węgier dokonanym stopniowo na przełomie lat 30. i 40. XVI w. trudno już mówić o jednolitych, dwustronnych relacjach polsko-węgierskich. Niemal żadnej suwerenności w jakichkolwiek stosunkach dwustronnych nie miała część Węgier z Budą i Ostrzyhomiem (Esztergom), wcielona jako prowincja do Imperium Osmańskiego. Bezpośrednią granicę z Rzeczpospolitą Obojga Narodów miały dwie pozostałe części Węgier. Pierwszą było Królestwo Węgierskie, którym władali – jako węgierscy królowie – Habsburgowie. Stolicą, gdzie odbywały się koronacje, była Bratysława. Zajmowało ono mniej więcej trzecią część dawnego terytorium państwa węgierskiego. Tu relacje dwustronne można sprowadzić do stosunków Rzeczpospolitej z Habsburgami austriackimi.
Wreszcie Księstwo Siedmiogrodu (łac. Principatus Transsilvaniae, węg. Erdélyi Fejedelemség), obejmujące – poza właściwym Siedmiogrodem – także ziemie nad Cisą zwane Partium. Ukształtowało się ono politycznie ostatecznie w 1570 r. jako lenno tureckie, a swoją stolicę miało w Alba Iulii (węg. Gyulafehérvár). Niejednokrotnie potem jego ambitni książęta próbowali się wybić na niepodległość, dążąc do ponownego zjednoczenia Węgier. Czasami ich plany polityczne zakładały wsparcie Rzeczpospolitej, ale niekiedy planowano wybić się na suwerenność także kosztem państwa polsko-litewskiego. Te właśnie zabiegi tworzyły najbardziej skomplikowany i bogaty splot relacji.
Stefan I Batory i jego plany. Wiązanki kwiatów w polskich i węgierskich barwach, niemal zawsze obecne przy wawelskim grobie króla Stefana I Batorego, mogłyby świadczyć o żywej i bogatej tradycji odwołującej się do lat jego panowania, dekady 1576–86.