Polityczni reprezentanci wsi, od Mikołajczyka do Leppera

Reprezentanci wsi charakterystyczni dla różnych okresów powojennej historii Polski.

Stanisław Mikołajczyk. Należał do zupełnie innej generacji przywódców niż działacze ludowi okresu międzywojennego. Jako polityk ukształtował się nie w okresie zaborów, lecz już w niepodległej Polsce. W odróżnieniu od swoich poprzedników na stanowisku szefa Polskiego Stronnictwa Ludowego, którzy w całości wywodzili się z dawnej Galicji, Stanisław Mikołajczyk (1901–66) urodził się w Westfalii, na terenie Cesarstwa Niemieckiego, w rodzinie emigrantów z Wielkopolski. Wrócił do kraju po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, zdobył edukację (Uniwersytet Ludowy w Dalkach) i wziął udział w powstaniu wielkopolskim. Był w pełni tego słowa chłopem nowoczesnym: miał prawo jazdy i 20-hektarowe gospodarstwo rolne w Międzylesiu niedaleko Wągrowca. Skorzystał na reformach rolnych uchwalanych w latach 20., odkupując ziemię od Skarbu Państwa.

Karierę polityczną zaczynał od wielkopolskiego oddziału Związku Młodzieży Wiejskiej. Był posłem z ramienia PSL Piast, a od 1937 r. prezesem Stronnictwa Ludowego (zastąpił na tym stanowisku Macieja Rataja). Podczas drugiej wojny światowej był członkiem rządu RP na uchodźstwie we Francji, a później w Londynie. Po śmierci gen. Władysława Sikorskiego objął funkcję premiera. Szukał porozumienia z ZSRR w kwestii polskiej granicy wschodniej, a kiedy okazało się, że poniósł na tym polu porażkę, zrezygnował ze stanowiska. Mimo to później zdecydował się przyjąć tekę wicepremiera i ministra rolnictwa w popieranym przez sowietów Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej, co londyńska emigracja uznała za zdradę. Wierzył, że PSL cieszy się w kraju poparciem, które pozwoli konkurować z komunistami.

Kiedy w czerwcu 1945 r. wrócił do Polski, na lotnisku w Warszawie witały go tłumy. Pod jego przywództwem PSL – liczący ponad 600 tys.