Przyjaciel cesarza. Dał się poznać jako polityk bezwzględny i wyrachowany, choć przylgnął do niego wizerunek dobrodusznego ojca Augusta. Wychowywał się pod okiem wybitnego reformatora szkolnictwa saskiego Johanna Riviusa. Studiował na uniwersytecie w Lipsku, a następnie przebywał na dworze króla Czech i Węgier Ferdynanda I Habsburga w Innsbrucku, gdzie zaprzyjaźnił się na całe życie z późniejszym cesarzem Maksymilianem II. Wbrew temu, co przewidywał testament zmarłego w 1541 r. ojca, księcia saskiego Henryka V Pobożnego, nie uzyskał od swego starszego brata Maurycego żadnych ziem. W 1544 r. został administratorem biskupstwa w Merseburgu, a własny dwór otrzymał dopiero cztery lata później z okazji swego ślubu z Anną, córką króla duńskiego Chrystiana III.
Bez konkurencji. Po objęciu rządów dążył przede wszystkim do zabezpieczenia elektoratu saskiego zdobytego zaledwie kilka lat wcześniej przez starszego brata. Dlatego z Wettynami z linii ernestyńskiej zawarł w 1554 r w Naumburgu układ mający wygasić spór w obrębie dynastii. Przekazał krewnym część Turyngii z Altenburgiem, Eisenbergiem i Ronneburgiem oraz 100 tys. guldenów, w zamian za co obdarowani książęta zrezygnowali z roszczeń do elektoratu saskiego.
Nie udało mu się jednak porozumieć z najstarszym synem ostatniego elektora z linii ernestyńskiej. Jan Fryderyk II, mając nadzieję na odzyskanie tytułu, sprzymierzył się z wyjętym spod prawa rycerzem Wilhelmem von Grumbachem. Wobec ich wrogich poczynań August wymógł na cesarzu Maksymilianie II zgodę na interwencję zbrojną w księstwie saskim. W kwietniu 1567 r. zdobył zamek Gotha, w którym bronił się Jan Fryderyk II, i zadbał o to, by rywal do tytułu resztę życia spędził w cesarskim więzieniu. A za poniesione podczas interwencji koszty otrzymał od cesarza w zastaw część ziem linii ernestyńskiej z miastem Neustadt w Turyngii.